پرخطرترین شهرهای زلزلهخیز ایران
به گزارش خدمت؛ ایران به عنوان یکی از کشورهای زلزله خیز شناخته شده است که بیشترین قربانیان را هم در رابطه با زلزله دارد. در ۱۵ سال اخیر لرزش های مختلفی با ریشتر های کم و زیاد ایران را لرزانده است. از زلزله بم که با بزرگای ۶.۵ ریشتر در سال ۱۳۸۲ رخ داد و حدود ۳۰ هزار نفر کشته داشت تا زلزله مرداد ماه سال ۹۱ آذربایجان شرقی با بزرگای ۶.۴ که شهرستانهای اهر، ورزقان و هریس را لرزاند و ۳۰۶ نفر کشته، بیش از ۵ هزار نفر مجروح و تلفات جانی و خسارات زیادی را به دنبال داشت.
بعد از زلزلههایی که در دو دهه اخیر رخ داد، هشدارهای بسیاری درباره زلزله تهران داده شد. هشدارهایی که پس از هر زلزلهای دوباره تازه میشود. این هشدارها برای تبریز هم وجود دارد.
"به گزارش خدمت؛ ایران به عنوان یکی از کشورهای زلزله خیز شناخته شده است که بیشترین قربانیان را هم در رابطه با زلزله دارد"شیراز هم هراز چندگاهی میلرزد، حالا این مسائل اهمیت پیدا میکند که واقعا تهران و به طور کلیتر شهرهای بزرگ ایران چقدر در معرض خطر زلزله قرار دارند، در ایران چند گسل خطرناک وجود دارد که خطر لرزش شدید دوباره آنها وجود دارد؟ آیا زمین لرزههای زیر ۴ ریشتر خطرناکاند و هشداری برای زمین لرزههای قویتر است؟
در این رابطه مهدی زارع، استاد پژوهشگاه بینالمللی زلزلهشناسی و مهندسی زلزله میگوید: بر اساس آمار جمعیت شهرها در سال ۹۴، ۱۰ شهر جزو مهمترین شهرهای ایران شناخته شدهاند. تهران با حدود ۸.۹ میلیون جمعیت، مشهد با حدود ۲.۹ میلیون، اصفهان با ۲ میلیون، کرج با حدود ۲ میلیون، تبریز با ۱.۹ میلیون، شیراز با ۱.۸ میلیون، اهواز با ۱.۴ میلیون، قم با ۱.۳ میلیون، کرمانشاه با ۱.۱ میلیون و ارومیه با حدود ۹۰۰ هزار نفر جمعیت از مهمترین شهرهای ایران هستند. به این ترتیب حدود ۱۵.۳ میلیون نفر از جمعیت ایران در داخل ۱۰ شهر اول ایران زندگی میکنند. از طرف دیگر برآورد میشود که حدود ۹.۹ میلیون نفر در حاشیه همین ۱۰ شهر اول ساکن هستند. بنابراین جمعیتی بالغ بر ۲۵ میلیون نفر در داخل و حومه همین ۱۰ شهر اول ایران زندگی میکنند.
نکته مهم این است که بر اساس نقشه پهنه بندی خطر نسبی زلزله در ایران در فهرست ۱۰ شهر اول، فقط شهر اصفهان است که در رده خطر نسبی بالای زلزله قرار نمی گیرد. بنابراین، با کسر جمعیت اصفهان و حومه، حدود ۲۲ میلیون نفر از جمعیت (حدود ۲۸ درصد) از جمعیت ایران در سال ۹۴ در پهنه خطر نسبی بالا و در داخل و حومه شهرهای اصلی و پرجمعیت ایران زندگی میکنند.
این آمار نشان میدهد که ریسک زلزله در ایران به ویژه در مورد شهرهای مهم و اصلی ایران بالاست. به این معنی که علاوه بر بالا بودن سطح خطر، با توجه به میزان در معرض بودن جمعیت زیاد و آسیب پذیری بالا در شهرهای ایران، ریسک زلزله متاسفانه در شهرهای بزرگ ایران بالاست.
سالانه حدود ۲ هزار زلزله در ایران
او درباره اینکه ایران روزی چندبار میلرزد، میگوید: در ایران به طور متوسط سالانه حدود ۲۰۰ زلزله با بزرگای بین ۴ تا ۵، ۲۰ زلزله با بزرگای ۵ تا ۶، ۲ زلزله با بزرگای ۶ تا ۷ و در هر دهه ۲ زلزله با بزرگای بیش از ۷ مورد انتظار است و ثبت میشود. زلزله با بزرگای کمتر از ۴ هنوز به طور مرتب ثبت نمیشود، چرا که پوشش شبکه لرزهنگاری با تعداد و چگالی یکنواخت از نظر تعداد ایستگاه یکسان در همه پهنههای مساحتی و جغرافیایی در کشور هنوز وجود ندارد. ولی میتوان حدس زد که حدود ۲ هزار زلزله سالانه با بزرگای بین ۳ و ۴ در ایران رخ دهد، که در دهه گذشته به دلیل همین نقص در پوشش کامل شبکه لرزه نگاری حدود نیمی از کل رخدادها یعنی حدود ۱۰ هزار، یا سالانه حدود یک هزار تا از این رویدادهای کوچک ثبت و گزارش شدهاند.
"به این ترتیب حدود ۱۵.۳ میلیون نفر از جمعیت ایران در داخل ۱۰ شهر اول ایران زندگی میکنند"با این حساب باید گفت که حدود ۶ زلزله با بزرگای ۳ یا بزرگتر در پهنه ایران رخ میدهد.
گسلهای مهم و خطرناک ایران
استاد پژوهشگاه بینالمللی زلزلهشناسی و مهندسی زلزله مناطق زلزله خیز و خطرناک را اینگونه بیان میکند: مناطق خطرناک از نظر رخداد زمینلرزه در پیرامون گسلهای فعال ایران هستند. این گسلها بیشتر در نواحی مرز بین کوه ها و دشتهای ایران قرار گرفتهاند. در راستا و مرزهای ساختار در نواحی البرز، زاگرس، کپه داغ، ایران مرکزی، حاشیههای کویر مرکزی ایران، آذربایجان، لوت و مکران مهمترین گسلهای فعال ایران را میتوان مشاهده کرد.
به گفته زارع، آن گسلهایی که بتوان آنها را به عنوان گسلهای لرزهزا (یا گسل لرزه زمین ساختی) با حداقل یک فعالیت لرزه ای در حدود ۱۰ هزار سال گذشته شناسایی کرد (که به آنها گسلهای عهد حاضر یا هولوسن هم میگویند) از نظر کارشناسی مهمترند.
زارع معتقد است، اگر بر روی چنین گسلهایی شناخت دقیقی از دوره بازگشت رخداد زلزلههای مهم (با بزرگای بیش از ۶) وجود داشته باشد و بهویژه از آخرین رخداد زمین لرزه مهم مدت قابل ملاحظهای هم گذشته باشد (و ما با نبود لرزهای بر روی آن قطعه گسل مواجه باشیم) در آن صورت میتوانیم گسل مذبور را به عنوان گسل خطر ناک و مهمتر در نظر بگیریم. بهویژه وقتی چنین وضعی در نزدیکی شهرهای پر جمعیتی مانند تهران، کرج، تبریز و مشهد برقرار باشد.
تهران همیشه میلرزد
تهران گسلهای فراوانی دارد که بزرگترین آنها در شمال و جنوب تهران فعال است و هر آن احتمال دارد، مثل انفجار یک بمب، تهران روی هوا برود. استاد پژوهشگاه بینالمللی زلزلهشناسی و مهندسی زلزله با اشاره به اینکه تهران همیشه میلرزد، میگوید: در حال حاضر در شعاع ۱۰۰ کیلومتری از مرکز تهران سالانه حدود ۱۵ زلزله با بزرگای ۳ تا ۴ ثبت میشود.
بنابراین اکنون پهنه تهران از نظر لرزهخیزی فعال است. تعبیرهای مانند روی هوا رفتن و ... تعابیری علمی نیستند به خاطر اینکه با واقعیتها و مدلهایی که برای ترسیم کردن سناریوهای ممکن برای رخداد زلزله بعدی میشناسیم همخوانی ندارند؛ ولی اینکه چه زمانی رخداد مهم بعدی در تهران رخ خواهد داد، هنوز کسی نمیداند و نمیتواند حدس بزند؛ ولی قراینی وجود دارد که میگوید که در پیرامون تهران، در هر ۲۰۰ سال انتظار یک زلزله با بزرگای حدود ۷ وجود دارد.
زارع با توجه به آمارها میگوید: آمارها نشان میدهد، در پهنه شهری تهران کنونی و حومه آن، میتوانیم هر ۵۰۰ سال زلزلهای با بزرگای ۷ یا بزرگتر انتظار داشته باشیم. بنابراین با توجه به گذشت زمان نسبتا طولانی از آخرین رخدادهای مهم در پیرامون تهران (اخرین رخداد مهم در حدود ۵۰ کیلومتری جنوب شرق تهران در ۱۳۸۴ میلادی در ورامین و در شمال شرق تهران در سال ۱۸۳۰ میلادی رخ داده)، لازم است با دیدی محافظه کارانه نسبت به احتمال رخداد زلزله مهم بعدی حساس باشیم.
زلزلههای زیر ۴ ریشتر، نشانه لرزهخیزی منطقه
او معتقد است، زلزلههای با بزرگای کمتر از ۴ آسیب رسان نیستند، ولی میتوانند نشانگر لرزهخیزی منطقه باشند و عملا روند لرزه خیزی در پیرامون گسل های منطقه را نشان میدهند. تمرکز این زلزلهها به صورت خوشهای میتواند نمایانگر پهنه ای فعال در یک قطعه گسله باشد.
"از طرف دیگر برآورد میشود که حدود ۹.۹ میلیون نفر در حاشیه همین ۱۰ شهر اول ساکن هستند"بنابراین این زلزلههای هم از دید زلزله شناختی و هم از نظر ریسک زلزله جالب و با اهمیت هستند. برای ثبت و پایش این نوع زلزلهها وجود شبکه با تعداد زیاد دستگاه لرزه نگاری در کشور لازم است. برای رصد کامل زمین لرزه ها بزرگای ۳ تا ۴ در کل پهنه ایران به حدود ۴ برابر ایستگاه لرزه نگاری نسبت به تعداد کنونی نیاز است. البته در پیرامون شهر های مانند تهران و تبریز این حد از زلزله های تقریبا به طور منظم در حال حاضر - به دلیل وجود شبکه های محلی لرزه نگاری - ثبت و گزارش میشوند.
زارع پاسخ این سؤال که آیا از این زمین لرزهها باید بترسیم یا نه، میگوید: اینکه ما از این زمین لرزهها بترسیم یا نه به نحوه رویکرد ما با پدیده ای مانند زمین لرزه بستگی دارد. اگر برای رخداد زمین لرزهها آماده باشیم، زلزلههای با بزرگای کمتر از ۴ میتواند برای ما هشدار دهنده و صرفا نمایانگر روند و محدودههای فعال بر روی گسلهای فعال باشند.
اگر در مسیر آمادگی حرکت نکنیم، ترسیدن واکنش طبیعی ما خواهد بود.
استانداردهای اهمیت ریشتر زلزله در کشورها
استاد پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله ایران درباره استانداردهای اهمیت ریشتر زلزله در ایران و دیگر کشورها می گوید: از نظر رخداد زمین لرزه مخرب، همه جای دنیا زلزله با بزرگای ۶ تا ۷ را شدید و زلزله ۷ تا ۸ را اصلی و زلزله بزرگتر از ۸ را زلزله بزرگ می نامند. ولی اینکه مثلا یک زلزله شدید با بزرگای ۶ چقدر بر روی مناطق مسکونی در کشور های مختلف اثر می گذارد به تاب آوری آن کشور ها در مقابل رخداد زمین لرزه مربوط است. در طی ۶۳ سال گذشته ، و از زلزله ۲۳ بهمن ۱۳۳۱ ترود در جنوب شاهرود که در زمین لرزه ای با بزرگای ۶.۵ حدود یک هزار نفر کشته شدند، ما در هر زمین لرزه با بزرگای ۶ یا بیشتر که در پهنه ای مسکونی یا نزدیک شهر و روستاهایمان رخ داده است، متاسفانه تلفات داشته ایم. مگر آنکه کانون زلزله مزبور حدود ۳۰ کیلومتر یا بیشتر از پهنه های مسکونی ما فاصله داشته (مانند زلزله ۲۶ مرداد ۱۳۹۳ مورموری ایلام با بزرگای ۶.۲ که تلفاتی نداشت) و یا کانون زلزله خیلی عمیق بوده (مانند زلزله ۲۷ فروردین ۱۳۹۲ سراوان با بزرگای ۷.۸ و ژرفای حدود ۷۵ کیلومتر، که البته یک نفر کشته داشت). در غیر این حالت ها ها ما معمولا تلفات داشته ایم (بعضی وقت ها مانند زلزله ۵ دی ماه ۱۳۸۲ بم تلفاتمان فاجعه باربوده است: حدود ۳۰ هزار نفر تلفات برای زلزله ای با بزرگای ۶.۵ که در پهنه شهری رخ داد.)
پاسخ کشورها به تاب آوری آنها متفاوت است
زارع درباره تفاوت پاسخ کشورها در زمین لرزهها (ایران و کشورهای دیگر مانند ژاپن و آمریکا) میگوید: در کشورهایی که تاب آوری کمتری از کشور ما دارند (مانند هائیتی) زمین لرزه ای مانند زلزله ۱۲ ژانویه ۲۰۱۰ با بزرگای ۷.۲ در نزدیکی پایتخت عملا شیرازه نظم عمومی و ساختار حکومت را متلاشی می کند، حدود ۲۰۰ هزار کشته بر جای می گذارد و تبعات مخرب آن تا کنون (حدود ۶ سال بعد از حادثه) نیز ادامه دارد.
"بنابراین جمعیتی بالغ بر ۲۵ میلیون نفر در داخل و حومه همین ۱۰ شهر اول ایران زندگی میکنند"در کشور مانند ژاپن زلزله با بزرگای ۹ در ۱۲۵ کیلومتری ساحل توهوکو در ۲۰ اسفند ۱۳۸۹ و سونامی مهمی که بعد از آن رخ داد موجب خسارت های فراوان شد ولی تلفات به حدود ۲۰ هزار نفر محدود شدو عملا بسیاری از زیرساخت های مهم کشور در حدود یک هفته تا یک ماه بعد از رخداد زمین لرزه به حالت سرویس دهی معمولی بازگشت. البته نیروگاه هسته ای فوکوشیما هم در اثر همین سونامی تخریب شد. ولی در همان پهنه این بزرگترین زلزله ممکن و فراتر از حد پیش بینی شده قبلی بود. به هر حال پاسخ کشور ها با توجه به تاب آوری آنها متفاوت است.
خطر زمین لرزه و آسیبهای آن در تهران
اما سؤال پیش میآید خطر زمین لرزه و آسیبهای شکل گرفته از آن در یک شهری مانند تهران چگونه است؟ اسماعیل فرزانگان رئیس شبکه شتابنگاری زلزله ایران معتقد است: خطر زمین لرزه و آسیبهای ناشی از آن در مناطق مختلف شهر بزرگی مانند تهران متفاوت است: پارامترهایی مانند فاصله نسبت به گسل مسبب زمین لرزه، شرایط زمینشناسی و خاک ساختگاه، توپوگرافی، سطح آب زیر زمینی و مهم تر از همه نوع ساخت و ساز و طراحی سازه و مصالح به کار رفته از پارامترهای اساسی مؤثر در گستردگی تخریب ناشی از زمین لرزه ها هستند. مطالعاتی که منجر به ارزیابی میزان خطر پذیری یک گستره شهری است بسیار پیچیده و گسترده است.
یکی از این دست مطالعات ریز پهنه بندی لرزه ای در مناطق شهری است که می تواند با دقت مناطق پرخطر را از کم خطرتر تفکیک کند. در شهر تهران نیز این مطالعات با گستردگی متفاوت توسط ارگان های مسئول انجام شده و طبق این تحقیقات بخشی از مناطق مرکزی شهر مانند ناحیه ارگ قدیم ممکن است خطر لرزه ای کمتری داشته باشد. البته برای شناسایی گسل های مناطق مرکزی شهر تهران به دلیل قدمت بالای پوشش شهری و ساخت و ساز، باید مطالعات زیر سطحی انجام شود. با این حال عقل سلیم حکم می کند با توجه به وجود گسل های توانمند در بستر و پیرامون این شهر هیچ ناحیه ای را امن فرض نکرده و بهترین تدبیر که طراحی ایمن در برابر زلزله در ساخت و سازهاست سرلوحه امر قرار دهیم.
۸۰ درصد شهرهای ایران در خطر زلزله
با این حال مهدی ایرانمنش کارشناس زلزله معتقد است: با توجه به زلزله های زیادی که در ایران رخ می دهد، بیش از ۸۰ درصد یا بیشتر شهرهای ایران در خطر زلزله هستند. ایران جزو کشورهای پر خطری است که بیشترین قربانیان را در زلزله دارد و در مورد ایران دیگر جایز نیست بگوییم که زلزله اتفاق نخواهد افتاد و احتمال آن کم است.
"نکته مهم این است که بر اساس نقشه پهنه بندی خطر نسبی زلزله در ایران در فهرست ۱۰ شهر اول، فقط شهر اصفهان است که در رده خطر نسبی بالای زلزله قرار نمی گیرد"نمونه آن آذربایجان است که بعد از هزارو خرده ای سال زلزله اتفاق افتاد. پس بنابراین باید حساس باشیم و به موضوع زلزله فکر کنیم.
ایرانمنش معتقد است، زلزله در تهران حتما اتفاق خواهد افتاد و از مردم می خواهد که همیشه نسبت به موضوع زلزله حساس بوده و آماده باشند.
به گفته ایرانمنش هر یک از گسلها با ویژگیهای خاص خود میتوانند به نوعی خطرآفرین باشند. گسل شمال به دلیل برجسازیهای فراوانی که در این منطقه انجام شده و کوچهها هم تنگ است. احتمال اینکه ماشینهای آتشنشانی و اضطراری نتوانند خودشان را وارد کوچهها کنند، هست. با وجود اینکه تراکم در این منطقه کم است، ولی برجسازی زیاد است.
گسل جنوب هم به دلیل بافت فرسوده آن مورد توجه است؛ به خصوص در منطقه ۱۶ نازی آباد؛ زیرا تقاطع گسل مشاء و جنوب است. گسل مشاء هم گسلی است که از سمت شرق میآید و زلزله فیروزکوه متصل به این گسل بود.
منبع: اقتصادآنلاین
اخبار مرتبط
دیگر اخبار این روز
حق کپی © ۲۰۰۱-۲۰۲۴ - Sarkhat.com - درباره سرخط - آرشیو اخبار - جدول لیگ برتر ایران