آئین های عزاداری گرمسار و آرادان/اینجا همه رنگ عاشورا گرفته‌اند

به گزارش خبرنگار مهر، این روزها شهرها و روستاهای این شهرستان حال و هوای دیگری به خود گرفته اند، دیوارها رخت عزا بر تن کرده و چشم ها در عزای سرور و سالار شهیدان حضرت ابا عبدالله الحسین(ع) می گریند.

مجالس عزاداری در مساجد، تکایا، حسینیه ها، زینبیه ها حتی خانه ها برپاست و دستجات سینه زنی و زنجیر زنی شکوه و عظمت خاصی به این عزاداری ها می بخشند.

بر آن شدیم تا با سفری کوتاه به چند روستای این شهرستان، مراسم و آداب و رسوم آنها در ایام عزای حسینی را بر زبان قلم جاری سازیم، اینجا همه رنگ عاشورا به خود گرفته اند.

کهن آباد و فروان دو روستای پرجمعیت گرمسار و آرادان

کهن آباد و فروان از روستاهای پر جمعیت و بزرگ این شهرستان هستند که در این ایام از سال افراد زیادی را برای استفاده از مراسم عزاداری به سمت خود جذب می کنند.

عزاداری در این دو روستا از ساعات اولیه روز آغاز و گاهی تا نیمه های شب ادامه می یابد. هیئت های عزاداری شکل سنتی خود را حفظ کرده اند و مجموعه عزاداران هر روستا، به دسته آن روستا معروف هستند.

هیئت عزاداران منتظران مهدی صاحب الزمان(عج) در روستای فروان و هیئت های دو طفلان مسلم، دسته عرب ها و ... در روستای کهن آباد در سال های اخیر مراسم عزاداری را با شکوه هر چه تمام تر در این روستاها برپا می کنند.

مراسم عزاداری دهه اول محرم در این دو روستا

غیر از رسم پوشیدن لباس مشکی در این روز که یک رسم عمومی در ایران است، عزاداران این دو روستا با بستن شال های سبز یا مشکی که بر روی آن عباراتی چون "یا حسین(ع)"، "یا زهرا(س)" و ... نوشته شده در مراسم عزاداری حاضر می شوند و ارادت خود را به خاندان عصمت و طهارت به نمایش می گذارند.

در طول ایام عزاداری، به خصوص در دهه اول ماه محرم، کسانی که نذر دارند، طبق سنت قدیمی مردم این منطقه، جلوی علم و هیئت های عزاداری قربانی انجام می دهند.

مراسم روز تاسوعا به میزبانی روستای فروان

فروان از توابع دهستان کهن آباد و در فاصله ۱۲ کیلومتری جنوب شرق شهر آرادان قرار دارد. روز تاسوعای حسینی اهالی روستای فروان میزبان عزاداران روستای کهن آباد و سایر روستاها و شهرهای اطراف هستند و مراسم سنتی که از سال ۱۳۳۵ در این دو روستا برپا می شده را به اجرا در می آورند.

مردم عزادار از اوایل صبح با صدای سنج و طبل و ندای یا حسین(ع) یا حسین(ع) روبروی حسینیه روستا جمع می شوند و دسته عزاداری شامل سینه زنان و زنجیر زنان شکل می گیرد و به سمت میدان امام حسین(ع) حرکت می کند.

 سنت بر این است که پیشاپیش هیئت های عزادار علم هایی به نشانه علم حضرت عباس(ع) که با پارچه های مختلف تزئین شده حرکت کند و دسته سینه زنان، زنجیر زنان و به دنبال آنها زنان عزادار حرکت کنند.

پذیرایی از عزاداران یکی دیگر از رسومات مردم این منطقه است که عموما با آب، چای، شیر، نان محلی، کیک و ...

"در این برنامه رسم است که هیئت عزاداری روستای فروان دو سوی خیابان مستقر می شوند و با خواندن عباراتی همچون "از ما سلام یک سر این مجلس عزا را  و .."انجام می شود.

دسته عزاداری روستای کهن آباد ساعتی قبل از ظهر تاسوعا به ابتدای روستای فروان و میدان امام حسین(ع) می رسد و شکل خاصی از مراسم به اسم مراسم سلام در این نقطه اجرا می شود.

مراسم سلام

هنگامی که دو دسته یا هیئت عزاداری به هم می رسند، علم های دو هیئت را روبروی هم قرار می دهند و یکی از بزرگترین علم ها را به علم هیئت مهمان نزدیک می کنند و پس از آن مراسم سلام برگزار می شود.

در این مراسم ابتدا یکی از نوحه خوانان روستای فروان با خواندن اشعار زیر به هیئت عزاداران روستای کهن آباد سلام می دهد:

" الســــلام ای ذاکران نور عین    السلام ای نوحه خوانان حسین
الســـلام ای مردمـــان محترم    السلام ای صاحبان هم وغم
آمــدیم با گــــریه وشـور و نوا در عزای شاه دشت کربلا
 این حسین یاور ندارد از وفا    بی کفن جسمش به دشت کربلا
جمع گشته این خلایق سربسر  می زنند بر سینه وگاهی به سر
اندر این ماتم به هم یاری کنیم  در عزای کشتگان زاری کنیم
بارالها حرمت قبر رسول  این عزاداری زما بنما قبول"

سپس یکی از نوحه خوانان روستای کهن آباد جواب سلام را با همان اشعار با مختصری تغییر می دهد. به این ترتیب که به جای "السلام ای ..." عبارت  "صدعلیک ای..." را به کار می برد.

بعد از مراسم سلام، یکی از روحانیون که معمولاً روحانی روستای میزبان است، درباره زندگی امام حسین(ع) و فلسفه قیام عاشورا سخنرانی می کند.

سپس دسته های عزاداری به سمت حسینیه روستای فروان حرکت می کنند. در این برنامه رسم است که هیئت عزاداری روستای فروان دو سوی خیابان مستقر می شوند و با خواندن عباراتی همچون "از ما سلام یک سر این مجلس عزا را  و ... " از هیئت عزاداران کهن آباد استقبال می کنند.

ابتدای دسته عزاداری روستای کهن آباد و به دنبال آن دسته عزاداری روستای فروان به حرکت در می آید و پس از آن زنان هستند که عزاداران را همراهی می کنند.

سرعت حرکت هیئت ها به گونه ای تنظیم می شود که هنگام اذان ظهر به مسجد و حسینیه روستای فروان برسند و با صدای اذان ظهر و برگزاری نماز جماعت، مراسم عزاداری روز تاسوعا به پایان می رسد و هیئت عزاداران روستای کهن آباد به صرف ناهار در منازل اهالی روستای فروان دعوت می شوند.

درسال های اخیر، مراسم عزاداری بعداز ظهر روز تاسوعا (شب عاشورا) در قالب هیئت عزاداری از محل حسینیه روستای فروان تا گلزار شهدای این روستا انجام می شود و عزاداران حسینی پس از این مراسم به زیارت قبور شهدا و در گذشتگان می روند.

مراسم شب عاشورا نیز در مساجد و حسینیه های روستاها برگزار می شود و مردم تا پاسی از شب مشغول عزاداری و نوحه سرایی سالار شهیدان هستند. یکی از مهمترین نوحه های این شب "نوحه شب قتل" نام دارد که شرح وقایع شب و روز عاشورا است.

در قسمتی از این نوحه آمده:

 امشب حسین سر می دهد عباس و اکبر می دهد
 شش ماهه اصغر می دهد هم عون وجعفر می دهد
امشب حسین دلداری فرزند و خواهر می دهد 

فردا سر و دست و بدن در راه داور می دهد
امشب شه دنیا و دین    با قلب مجروح و غمین
گوید به زین العابدین    باشد وداع آخرین
ای دل غمین حالم ببین    از جور قوم مشرکین
فردا یقین شمر لعین    آبم ز خنجر می دهد 

مراسم روز عاشورا در روستای کهن آباد

در صبح روز عاشورا هیئت عزاداران روستای فروان در محل حسینیه روستا تجمع کرده و به سمت روستای کهن آباد حرکت می کنند. در طول مسیر نوحه های مختلفی درباره وقایع روز عاشورا خوانده می شود. ساعتی قبل از ظهر، دسته عزاداری فروان به روستای کهن آباد می رسند و در محل چهار راه روستای یاد شده مراسم سلام همانند روز تاسوعا برگزار می شود، با این تفاوت که ابتدا یکی از نوحه خوانان روستای کهن آباد با نوایی حزن آلود، به هیئت روستای فروان سلام می دهد و در جواب آن یکی از مداحان فروان جواب سلام را می دهد.

با سخنرانی یکی از روحانیون و اجرای مراسم گهواره حضرت علی اصغر(ع) و نوحه خوانی به مناسبت شهادت امام حسین (ع)، مراسم ادامه می یابد. ابتدا هیئت عزاداری روستای فروان و به دنبال آن هیئت روستای کهن آباد به سمت حسینیه روستای کهن آباد حرکت می کنند.

در طول مسیر،علاوه بر حرکت گروه های سینه زنی، زنجیر زنی، سنگ زنی، گروه عرب ها، تعزیه های مختلفی همچون دو طفلان مسلم، کاروان اسرای کربلا و ... نیز اجرا می کند.

"یکی از مهمترین نوحه های این شب "نوحه شب قتل" نام دارد که شرح وقایع شب و روز عاشورا است"مراسم روز عاشورا نیز همانند روز تاسوعا تا هنگام اذان ظهر ادامه می یابد و با پخش نوای اذان، نماز ظهر عاشورا با شکوه خاصی در مسجد روستای کهن آباد برگزار می شود و پس از اقامه نماز،از عزاداران با صرف ناهار پذیرایی می شود.

مراسم شام غریبان

مراسم شام غریبان در شب یازدهم محرم در مساجد روستاها برگزار می شود. این مراسم معمولاً با خاموش کردن روشنایی مسجد همراه است و هیئت عزاداری نیز در این شب از روشن کردن چراغ های روشنایی خودداری می کنند و مراسم عزاداری در تاریکی و با روشن کردن شمع انجام می شود.

مراسم عزاداری محرم در شهر ایوانکی

ایوانکی یکی از شهرهای شهرستان گرمسار در استان سمنان است که در ۶۵ کیلومتری شرق تهران واقع شده است. در ایام محرم این شهر نیز برنامه های خاص خود را برای عزاداری سرور و سالار شهیدان حضرت ابا عبدالله الحسین(ع) دارد.

علم بندان

یکی از آئین های ماه محرم در ایوانکی مراسم علم بندان است. علم بندان در روز پنجم ماه محرم با حضور معتمدین هر محله انجام می شود. بدنه  علم چوب بلندی است که در رأس آن پنجه ای فلزی متصل قرار دارد  و مردم برای رفع حاجات خود، پارچه و پول به آن می آویزند.

پس از آراستن علم، آن را با احترام و صلوات حرکت می دهند.

مراسم فرات - فرات

مراسم فرات - فرات از دیگر مراسم آئینی است که در شب تاسوعا در شهر ایوانکی برگزار می شود. در این شب همه هیئت های عزاداری به طرف حسینیه یا مسجد هیئت میزبان حرکت کرده و به عزاداری می پردازند.

برای اجرای این مراسم طشت آب بزرگی را در مجلس عزای امام حسین(ع) می گذارند و هیئت های عزاداری گرداگرد طشت آب جمع شده و مراسم سینه زنی اجرا می کنند. عزاداران سکه هایی را درون طشت می ریزند که به مصارف تکایا و هیئت های عزاداری می رسد.

روز تاسوعا در ایوانکی

مراسم عزاداری روز تاسوعا از بعدازظهر آغاز می شود و تمام هیئت های عزاداری از حسینیه ها و مساجد محل استقرار خود به امام زاده عاقب(ع) می روند و تا غروب مراسم سینه زنی و زنجیر زنی را انجام می دهند.

نخل بندان و نخل گردانی

یکی دیگر از آئین هایی که در روز تاسوعا و عاشورا در ایوانکی برگزار می شود، نخل گردانی است. اهالی در اصطلاح محلی به نخل«اَماری» می گویند. نخل را با پارچه های سبز، مشکی و قرمز آراسته و آینه و تصاویری از شهدا در مقابل آن می آویزند.

در بالای نخل چند قبضه شمشیر که به دور آن، شال و ترمه بسته اند قرار دارد، در رأس هر یک از شمشیرها سیب یا اناری می نهند و در پایان مراسم عزاداری میوه ها را به افراد بیمار می دهند تا شفا یابند.

عاشورا در ایوانکی

صبح روز عاشورا، هیئت های عزاداری شهر ایوانکی به امام زاده عاقب(ع) می روند پس از پایان عزاداری و اقامه نماز ظهر عاشورا، عزاداران در مساجد و تکایا اطعام می شوند.

"در ایام محرم این شهر نیز برنامه های خاص خود را برای عزاداری سرور و سالار شهیدان حضرت ابا عبدالله الحسین(ع) دارد.علم بندانیکی از آئین های ماه محرم در ایوانکی مراسم علم بندان است"در مراسم عزاداری عاشورا و تاسوعا، نشانه هایی مانند نخل، علم، شتر، اسب ذوالجناح، کبوتر، پرچم، حجله حضرت علی اکبر(ع) و گهواره حضرت علی اصغر(ع) در معرض دید عموم قرار می گیرد.

شام غریبان ایوانکی

در شامگاه عاشورا، مراسم شام غریبان شهدای کربلا برگزار می شود. عزاداران پس از اقامه نماز مغرب و  عشاء در قالب هیئت هایی که شمع و فانوس در دست دارند، در تاریکی شب به عزاداری می پردازند. زنان در غروب عاشورا  بر سر تنورها، شمع روشن می کنند.

مراسم سوگواری محرم حسینی در روستای ریکان

روستای ریکان یکی از روستاهای شهرستان گرمسار استان سمنان است که در چهار کیلومتری شرق گرمسار واقع شده است. در این روستا نیز مراسم عزاداری به شیوه سنتی و خاص خود انجام می شود.

علم بندان

از قدیم و تا آنجایی که اهالی به یاد دارند علم بندان روز هفتم محرم انجام می شده و علم ها از منازل کربلایی آقا بابا حسنی و مشهدی نصراله احمدی به مسجد منتقل و علم بندان انجام می شد، امروزه نیز علم بندان روز هفتم ماه محرم انجام می شود.

کربلایی آقابابا حسنی، علم را نذر حضرت ابوالفضل(ع) کرد وعلم به نام علم ابوالفضل(ع) معروف شده و هنوز در مسجد ریکان باقی است و مورد احترام خاص اهالی قرار دارد.

حرکت دسته ها

عزاداران که چند شب را در مسجد و محوطه مسجد زنجیر زنی کرده اند عصر روز هفتم ماه محرم برای عزیمت به روستای قاطول مهیا شده، علم و بیرق ها را حرکت داده و وارد میدان می کنند و سپس به سمت روستای قاطول که در دو کیلومتری شمال ریکان قرار دارد حرکت می کنند.

اهالی روستای قاطول نیز با به راه انداختن دسته های عزاداری به استقبال عزاداران روستای ریکان آمده و زمانی که دسته ها مقابل هم قرار گرفتند به هم سلام می دهند:

ازما سلام یکسر   ازما سلام یکسر
این مجلس عزا را   حرمت عجب نمودند
حرمت عجب نمودند    مهمان کربلا را
در خاک و خون کشیدند    عطشان کربلا را

سپس روانه معصوم زاده ها علیّون و ولیّون شده و بعد از قرائت  فاتحه با نوحه خوانی روانه مسجد روستای قاطول می شوند.

عصر روز هشتم به همان ترتیبی که ریکانی ها به قاطول آمده بودند، قاطولی ها نیز به ریکان می آیند.

روز تاسوعا

ریکانی های ساکن در سایر مناطق کشور اکثراً برای شب و روز تاسوعا خود را به ریکان می رسانند تا این مراسم را در ریکان برگزار کنند. عزاداران سیاهپوش بعد از ظهر عاشورا با حرکتی سنگین راه روستای ملیجان را پیش می گیرند و می روند تا این مصیبت عظیم را به عزاداران روستای ملیجان تسلیت بگویند.

صبح روز عاشورا

چند ساعتی از روز بالا نیامده عزاداران ریکان آماده عزیمت به روستای قاطول می شوند، ابتدا عزاداران به سمت مزار شهدای ریکان حرکت کرده و در مزار شهدا هم تا رسیدن دسته های کردوان، رشمه و سعد آباد به عزاداری ادامه می دهند.

زمانی که دسته های عزاداری به مزار رسیدند همگی با هم  روانه روستای قاطول می شوند.

سر چهار راه قاطول هیئت عزاداران روستاهای ملیجان، مندولک و ناسار نیز خود را به انبوه عزاداران رسانده و جلوتر از عزاداران ریکان به حرکت خود ادامه می دهند.

عزاداران روستای قاطول به استقبال آمده در سمتی به نشانه احترام به سایر عزاداران می ایستند و نوحه "از ما سلام یکسر، از ما سلام یکسر" را سر می دهند و بعد از عبور همه عزاداران، عزاداران قاطول که پیشاپیش آنها نخل، علم، بیرق، دسته سینه زنی و زنجیر زنی است حرکت می کنند تا خود را به امام زاده برسانند.

وقتی دسته های عزاداری به امام زاده می رسند می خوانند:

 شاه سلام علیک   ای گل گلزار سلام علیک
عباس علمدار سلام علیک    قاسم داماد سلام علیک

اطعام در ریکان

اهالی روستای ریکان روز بیستم محرم میهمانان امام حسین(ع) را اطعام می کنند. اندک خانوار روستا پذیرای انبوه عزاداران حسینی می شوند. تعزیه خوانی در این روز باعث جلب جمعیت زیادی به ریکان می شود. غذای بیستم محرم روستای ریکان بیشتر ته چین و پلو با گوشت گوسفند است و بندرت چلو گوشت هم طبخ می شود.

انبوه مراجعان، اهالی را مخصوصاً در چند سال اخیر بر آن داشت تا علاوه بر اطعام در منازل، در مسجد روستا نیز غذای مفصل طبخ نمایند. هر ساله مقدار نذری بیشتر می شود تا حدی که ۷۰۰ کیلو گرم برنج و نصف همین مقدار گوشت، فقط در فضای مسجد طبخ و به مصرف  می رسد.

جمعیت قابل توجهی معمولاً میهمان مسجد شوند، میهمانان هم غذا صرف می کنند و هم برای تبرک مقداری به منازل خود می برند.

هزینه های اطعام مسجد از محل نذری ها و توسط افراد خیر تأمین می گردد.

به گزارش مهر گرمسار یکی از هفت شهرستان و غربی ترین نقطه استان سمنان که بر روی مخروطه افکنه حبله رود، یکی از رودخانه های دائمی این شهرستان قرار دارد و از سه جهت در محاصره کوه است و از یک سو با کویر همسایگی می کند.

این شهرستان با ۱۰ هزار و ۶۸۶ کیلومتر مربع مساحت و فاصله ۱۱۰ کلیومتری تا مرکز استان پیوندگاه راه آهن شمال و مشهد بوده و جاده اصلی تهران به مشهد از کنار این شهر می گذرد.

گزارش از داوود عبدی