برای تداوم بخشش، قصاص را از قتل غیرعمد بردارید

مادر داغ دار دقایقی پیش از اعدام، رضایت داد و مانع از اعدام شد؛ پدری از قاتل فرزندش گذشت؛ اولیای دم مقتولی که چهارده سال قبل...؛ از این دست اخبار مدتی است که به وفور یافت می‌شود.

به گزارش «تابناک»، موج گذشت اولیای دم از قصاص که از پیش از نوروز آغاز شده بود، مدتی‌ است با قدرت زیاد به پیش می‌رود و اینقدر اخبار خوش پیرامون آن مخابره می‌شود که شاید برای کسی چندان عجیب نباشد که از رسیدن این موج به دور‌ترین نقاط کشور و میان اقلیت‌ها و قومیت‌ها بشنود.

گویی لذت بخشش تازه کشف شده که از یک سو عده‌ای می‌بخشند و از قصاص چشم می‌پوشند و در مقابل، عده‌ای چون ما می‌شنود، احسنت می‌گویند و منتظرند این موج از تب و تاب نیفتد و همچنان ادامه داشته باشد؛ هم ادامه داشته باشد و هم از جرم قبح زدایی نشده و در ‌‌نهایت،شان قانون حفظ شود.

به عبارت بهتر، اوضاع کنونی خوب ارزیابی شده و تداوم آن به عنوان هدفی نکو درخواست می‌شود؛ اما نمی‌دانیم که راهکار امتداد بخشیدن آن چیست و چه باید کرد تا این اتفاق مثبت ریشه گرفته و درخت بخشش تا سال‌های سال اینچنین بار بدهد.

دکتر مصطفی اقلیما، رئیس انجمن علمی مددکاران اجتماعی ایران در این باره می‌گوید: نخست باید توجه کنیم که بخشش از گذشته به این شکل بوده و چه بسا از هر ده پرونده، پنج شش تای آن به کمک تلاش و کوشش مددکاران اجتماعی به بخشش ختم می‌شده اما قبلا کمتر به رسانه‌ها راه می‌یافت و مردم کمتر از آن آگاه می‌شدند و اکنون شرایط تغییر کرده است.

وی می‌افزاید: در بسیاری از پروند‌های قتل غیرعمد، وقتی فشار از روی خانواده جان باختگان برداشته می‌شد، به یاری مددکاران بسیاریشان رضایت می‌دادند، ولی اکنون این رضایت‌ها رسانه‌ای شده و این خانواده‌ها به احساس رضایت بیشتری می‌رسند و در نتیجه چرخه کامل‌تر شده است، اما به نظر بنده، جو زدگی در آن به چشم می‌خورد و پنج شش ماهه یا کمی بیشتر، غیب می‌شود و دیگر اثری از آن نمی‌توان یافت.

"اینجامعه‌شناس با تأکید بر اینکه برای تداوم این روند باید به سراغ زیرساخت‌های شکل گیری این اتفاقات در جامعه رفت، می‌گوید: باید بدانیم که بخشش ترحم نیست"

اینجامعه‌شناس با تأکید بر اینکه برای تداوم این روند باید به سراغ زیرساخت‌های شکل گیری این اتفاقات در جامعه رفت، می‌گوید: باید بدانیم که بخشش ترحم نیست. برای درک این موضوع باید دقت کنیم که در دو زمان بخشش رقم می‌خورد؛ یکی در برابر قتل عمد و دیگری در برابر قتل غیر عمد. در قتل عمد که نمی‌توان گذشت و حتما باید مجازات اعدام اجرا شود، چراکه برای انجام آن برنامه ریزی شده و افرادی که این کار‌ها را می‌کنند، با بخشش خانواده جان باختگان هم نمی‌توانند از اعدام بگریزند.

وی می‌افزاید: از سوی دیگر، باید توجه داشته باشیم که در قتل غیر عمد، مجازات اعدام اشتباه است و به همین دلیل نمی‌توان از گذشت سخن به میان آورد. اگر این قانون تصحیح شود، دیگر قصاص برای قتل‌های غیر عمد نخواهیم داشت که بحث گذشتن یا نگذشتن از آن مطرح شود؛ همان‌گونه که در دیگر کشور‌ها عمل می‌شود و در کشور ما نیز پیش از انقلاب این گونه بود.

این استاد دانشگاه در ادامه می‌گوید: اگر بدانیم که قتل غیر عمد مانند کشتن فردی در تصادف، وارد آوردن ضربه‌ای کنترل نشده در دعوا که منجر به مرگ می‌شود و امثال این‌ها قتل نیستند و می‌توان با جریمه و زندان افراد را تنبیه کرد و به جامعه بازگرداند، آن زمان باید سراغ شناسایی چرایی به وجود آمدن این قتل‌ها برویم و آن‌ها را رفع کنیم تا کار به اینجا نرسد.

اقلیما می‌افزاید: اگر شایسته سالاری و پاسخگویی‌‌ همان گونه که رهبر انقلاب تأکید دارد، مورد توجه قرار گرفته و عمل شود، آن زمان چنین قتل‌هایی رخ نخواهند داد و به شدت از شمارشان کاسته خواهد شد چراکه فشار از روی مردم کاسته می‌شود؛ فشاری که مثلا در زمان تصویب حقوق برای سال جدید مورد توجه قرار نگرفته و با افزایش حدود صد هزار تومانی، مردم را به فقر سوق می‌دهد، چراکه تورم هم اکنون ۳۵ درصد است اما افزایش حقوق ۲۵ درصد به تصویب رسیده، چون شایسته سالاری رعایت نشده است. آیا در پایان سال کسی از ایشان می‌پرسد که چرا تورم افزایش یافت و شما کمتر از رشد تورم، افزایش حقوق دادید؟

وی ادامه می‌دهد: از این دست مثال‌ها بسیار است که اگر مورد توجه قرار گیرند، در پایان سال باید وزیر را ده بار اعدام کنند چون جامعه را به هم ریخته و مطابق برنامه عمل نکرده است. اگر افراد بتوانند حق خود را بگیرند، دیگر جنون آنی به کسی دست نخواهد داد که ناخواسته کسی را بکشد، در رانندگی بی‌دقتی کرده و با کسی تصادف کند و... و همه این‌ها به این دلیل رخ می‌دهند و تکرار می‌شوند که پاسخگویی پی گرفته نمی‌شود، وگرنه این گونه نبود.

اقلیما می‌گوید: اگر استادی که نمره دلخواه می‌دهد، بازخواست شود، خبرنگاری که می‌نویسد تأمین مالی داشته باشد و دست و دلش از نوشتن نلرزد، اگر کسی به اسلام و حقوق شهروندی تکیه کرده و در زندگی شخصی مردم تفحص و تفتیش نکند و...

"برای درک این موضوع باید دقت کنیم که در دو زمان بخشش رقم می‌خورد؛ یکی در برابر قتل عمد و دیگری در برابر قتل غیر عمد"آن زمان فشار‌ها از روی مردم کم خواهد شد و کسی نخواهد گفت: «حرفمان را به چه کسی بگوییم؟».

رئیس انجمن علمی مددکاران اجتماعی ایران با طرح این پرسش که «چرا این همه کارهای خطرناک می‌کنیم که به قتل‌های غیر عمد منجر می‌شود» در پاسخ می‌گوید: طبیعی‌ است زمانی که هیچ مسئولی پاسخگوی کارهای خود نیست، وقتی سالانه ۸۰۰ هزار بیکار با مدرک لیسانس از دانشگاه‌ها به جامعه سرازیر می‌کنیم، وقتی بسیاری دخل و خرجشان همخوانی ندارد، حمایت شغلی لازم را دریافت نمی‌کنند و غیره، باید انتظار داشته باشیم که دزدی از کار صورت گیرد، اعتیاد فراگیر شود، جنون آنی بروز کند و این همه قتل غیر عمد رقم بخود.

اقلیما با تأکید بر اینکه برای پایدار کردن موج رضایت دادن مردمی، باید علت‌های بروز آن شناسایی شده و تلاش برای رفع و رجوع آن‌ها در دستور کار قرار گیرد، می‌گوید: باید در کنار شایسته سالاری و پاسخگویی که زیرساخت‌های لازم را فراهم می‌آورند، در گام نخست قتل‌های غیر عمد را از شمول قصاص خارج کنیم چراکه از نظر شرعی و دینی هم این موارد قصاص ندارند. اسلام می‌گوید کسی که سفیه است، قصاص ندارد. جنون آنی هم‌‌ همان سفاهت است.

یا در مواردی که کسی با تخطی از سرعت قانونی جان کسی را می‌گیرد، تقصیر وی تخلف از قانونی در راهنمایی و رانندگی است که برای آن جریمه چند ده هزار تومانی در نظر گرفته شده؛ باید مانع رسیدن چنین تخلفی به اعدام شویم و به جریمه و زندان برای آن کفایت کنیم.