صادقا: خط عثمان طه از منظر زیباشناختی درجه دوم است

خبرگزاری فارس: کاظم صادقا، خطاط قرآن کریم گفت: خط عثمان‌طه از منظر زیبایی و رعایت اصول، خط درجه دوم است و او برای اینکه هر صفحه را با آیه تمام کند، ترکیب خط را به هم ریخته است به گزارش خبرنگار آیین و اندیشه فارس، استاد کاظم صادقا در گفت‌وگویی مشروح به نحوه چگونگی نگارش قرآن و بررسی امکان ایجاد رسم‌الخط واحد قرآنی در کشور پرداخت. * باید سلیقه مردم در نگارش قرآن در نظر گرفته شود صادقا در پاسخ به این سئوال که آیا امکان نگارش قرآن با رسم‌الخط واحد قرآنی در کشور وجود دارد، گفت: وقتی «عثمان طه» که یک خطاط درجه دوم در کشورهای عربی محسوب می‌شود، موفق به انجام این کار شده است، مسلماً خطاطان ایرانی می‌توانند به این مهم نایل شوند. وی با تأکید بر این نکته که نگارش قرآن باید از قوانین و قواعد خاصی پیروی کند، افزود: دو اصل مهم در نگارش قرآن باید رعایت شود که یکی در نظر گرفتن سلیقه مردم و دیگری راحت خوانده شدن قرآن است. استاد صادقا در پاسخ به این سئوال که آیا تاکنون تلاشی در زمینه نگارش و ایجاد رسم‌الخط واحد قرآنی انجام شده است، گفت: من به نوبه خودم سعی کردم در چهار بار نگارش قرآن این کار را انجام دهم، اما قضاوت اینکه چقدر موفق بوده‌ام، بر عهده دیگران است. وی ادامه داد: به دلیل اینکه ناشران قرآنی به جنبه‌های مادی و مالی توجه بیشتری دارند، حمایت مناسبی از نگارندگان و خطاطان قرآن صورت نمی‌گیرد.

"وی با تأکید بر این نکته که نگارش قرآن باید از قوانین و قواعد خاصی پیروی کند، افزود: دو اصل مهم در نگارش قرآن باید رعایت شود که یکی در نظر گرفتن سلیقه مردم و دیگری راحت خوانده شدن قرآن است"ضمن اینکه در بخش دولتی نیز متولی مشخصی برای این کار وجود ندارد. صداقا با بیان اینکه نگارندگان و خطاطان قرآن از مزایای سایر مشاغل بهره‌مند نیستند، گفت: این هنرمندان از نظر شغلی آینده روشنی ندارند، چرا که از خدمات بیمه‌ای و حقوق بازنشستگی برخوردار نیستند. ضمن اینکه ناشران نیز از عقد قرارداد به صورت «درصدی از چاپ» امتناع می‌کنند. وی ادامه داد: این دلایل باعث می‌شود که خطاطان کمتر به نگارش قرآن علاقه نشان دهند و هنرمندانی که به این اقدام دست می‌زنند، بیشتر انگیزه‌های معنوی دارند. *در نگارش قرآن باید به دنبال بهترین خط باشیم استاد صادقا در پاسخ به این سئوال که وی تاکنون چه تلاش‌هایی برای نگارش قرآن انجام داده است، گفت: تاکنون چهار بار افتخار نگارش قرآن نصیبم شده است.

در این چهار بار، هر دفعه سعی در برطرف‌کردن نقیصه‌ای داشتم. وی ادامه داد: اولین قرآنی که نوشتم حدود ۳۰ سال پیش بود. پس از اتمام این قرآن، ۲۰۰ صفحه را مجدداً بازنویسی کردم، چون آن زمان در ابتدای راه بودم و خطم از قوت و قدرت لازم برخوردار نبود. متأسفانه این قرآن هنوز توسط ناشرش تجدید چاپ می‌شود. استاد صادقا نگارش دومین قرآن را به فاصله ۵-۶ سال از قرآن اول بیان کرد و افزود: بیشترین انرژی را در نگارش قرآن سوم داشتم.

"وی ادامه داد: به دلیل اینکه ناشران قرآنی به جنبه‌های مادی و مالی توجه بیشتری دارند، حمایت مناسبی از نگارندگان و خطاطان قرآن صورت نمی‌گیرد"پیش‌بینی می‌کردم این قرآن در طول یک سال و نیم نوشته شود، اما نگارش آن چهار سال به طول انجامید. وی ادامه داد: قالب قرآن عثمان طه از روی قرآن‌های معروف ترکیه مانند «حافظ عثمان» و «شکرزاده» استخراج شده است. یعنی تمام این قرآن‌ها، اول ـ آیه و آخر ـ آیه و ۱۵ سطری هستند. من در نگارش قرآن سوم به خاطر تقدس عدد ۱۴ در بین شیعیان یک سطر از سطور صفحات را کم کردم به همین دلیل بعد از اتمام کار قرآن مذکور به جای ۶۰۴ صفحه، ۶۱۰ صفحه شد. این استاد خوشنویس، خط عثمان طه را از منظر زیبایی و رعایت اصول، درجه دوم دانست و افزود: عثمان طه برای اینکه هر صفحه را با آیه تمام کند، گاهی اوقات اندازه قلم را کوچک کرده و یا کلمات را به صورت فشرده نوشته است.

من برای اینکه به این مشکل دچار نشوم، ابتدا با مداد اتود می‌زدم و همین امر باعث می‌شد یک صفحه را تا ۱۰ بار بازنویسی کنم. استاد صادقا با تأکید بر خوانا بودن قرآن سوم خود گفت: در این نسخه به یکدست‌بودن صفحات و وضوح حروف و مفردات اهمیت زیادی دادم. این قرآن به صورتی است که اگر اندازه صفحات به میزان «یک بند انگشت» هم کوچک شود، باز هم حروف و کلمات آن خوانا هستند. این دانش‌آموخته دانشگاه الازهر مصر در مورد نگارش چهارمین قرآن توسط وی گفت: در نگارش این قرآن قصد داشتم از نوشتن دو حرف از حروف، به سبک خط نسخ رایج در کشورهای عربی پرهیز کنم. به همین منظور در شب قدر استخاره کردم و بسیار خوب آمد.

"صداقا با بیان اینکه نگارندگان و خطاطان قرآن از مزایای سایر مشاغل بهره‌مند نیستند، گفت: این هنرمندان از نظر شغلی آینده روشنی ندارند، چرا که از خدمات بیمه‌ای و حقوق بازنشستگی برخوردار نیستند"در این قرآن «و» متصل و «د» را به سبک خطاط‌های ترک نوشتم. وی ادامه داد: حرف واو متصل را به صورت توخالی و حرف دال را بدون دُم نوشتم تا زیبایی آنها بیشتر شود. ما در نگارش قرآن باید به دنبال بهترین خط باشیم و بدون تعصب عمل کنیم و از تغییر نهراسیم. *به دنبال ایجاد تغییر در خط نسخ هستم کاظم صادقا با بیان این موضوع که عثمان طه حدود دو سال پیش با مراجعه به سفارت ایران، درخواست نگارش قرآن برای کشورمان را داشت، افزود: در جلسه‌ای که تشکیل شد، این درخواست را رد کردیم. چرا که ایران خاستگاه فرهنگ و هنر است و ابداع خط نسخ توسط ایرانیان صورت گرفته است.

به همین دلیل نگارش قرآن برای ما توسط عثمان طه شایسته نیست. این خطاط و نگارنده قرآن با اشاره به تاریخچه خط نسخ گفت: با تسلط اعراب بر ایران، خط کوفی رواج یافت و استفاده از خط‌های دیگر ممنوع بود، اما خط نسخ به دلیل نرمی، روانی و کاربردی بودنش، به سرعت جای خود را باز کرده و از اواسط قرن چهارم برای نگارش قرآن استفاده شد. صادقا ادامه داد: خط نسخ نزدیک به یک هزار سال قدمت دارد و از تمام خط‌های دیگر، عمرش بیشتر است، اما متأسفانه در انجمن خوشنویسان به عنوان خط جانبی و خط دوم مطرح است. این هنرمند خطاط، خط نسخ ایرانی را خالی از اشکال ندانسته و افزود: باید بدون تعصب در رشد و تعالی خط نسخ ایرانی بکوشیم. من به نوبه خودم سه سال است که در حال کار کردن روی خط نسخ هستم تا بتوانم آرام آرام و بدون جنجال، تغییراتی را در خط نسخ ایجاد کنم.

"وی ادامه داد: این دلایل باعث می‌شود که خطاطان کمتر به نگارش قرآن علاقه نشان دهند و هنرمندانی که به این اقدام دست می‌زنند، بیشتر انگیزه‌های معنوی دارند"*نباید به هرخطی، مجوز نگارش قرآن را داد صادقا با تأکید بر این نکته که نگارش قرآن در کشور، متولی مشخصی ندارد، گفت: وزارت ارشاد می‌تواند مدیریت این مهم را بر عهده بگیرد. سازمان‌ها و مؤسسات مختلفی در ارتباط با قرآن وجود دارد، اما فقط مرکز طبع و نشر گام‌های مثبتی در این راه برداشته است. وی ادامه داد: این مرکز، بسیاری از اعراب اضافی قرآن را برای خوانایی بهتر حذف کرده است. به عنوان مثال حرفی که حرکت ندارد، ساکن است، پس نیازی به نوشتن علامت ساکن نیست. مبنای این مرکز «رسم المصحف» است که در اوایل اسلام نوشته می‌شد.

صادقا با تأکید بر این نکته که نباید در رسم‌الخط قرآن به کشورهای عربی تکیه کنیم، گفت: به خاطر دارم بعد از انقلاب اسلامی چهار غلط از اعراب قرآن چاپ شده در عربستان سعودی گرفتیم و به آنها گوشزد کردیم و آنها نیز تشکر کردند. وی ادامه داد: متأسفانه بسیاری از کتب ادعیه با خطی نازیبا و حتی اغلاط املایی چاپ می‌شود و به کشورهای عربی نیز راه می‌یابد. باید مرکزی برای نظارت وجود داشته باشد تا به هر خطی مجوز نگارش داده نشود. قرار بود «دارالکتابة» زیر نظر مرکز طبع و نشر جمهوری اسلامی راه‌اندازی شود، اما هنوز این اتفاق صورت نگرفته است. کاظم صادقا با تأکید بر این نکته که استعدادهای زیادی در زمینه نگارش کتب قرآنی داریم، گفت: بسیاری از این جوانان در شهرستان ساکن هستند و به دلیل نداشتن هزینه لازم، فرصت شکوفایی پیدا نمی‌کنند.

"*در نگارش قرآن باید به دنبال بهترین خط باشیم استاد صادقا در پاسخ به این سئوال که وی تاکنون چه تلاش‌هایی برای نگارش قرآن انجام داده است، گفت: تاکنون چهار بار افتخار نگارش قرآن نصیبم شده است"باید یک متولّی برای حمایت از این استعدادها باشد تا خط ایرانی بدون پشتوانه نماند. صادقا در پایان با اشاره به آثار معنوی ناشی از کتابت قرآن کریم گفت: زندگی با قرآن و شب‌ها را تا صبح قرآن نوشتن، دریچه‌ای از برکات و لذات معنوی را به سوی انسان می‌گشاید، مخصوصاً اگر به زبان قرآن نیز مسلط باشیم. استاد کاظم صدقا از خطاطان باسابقه در کتابت قرآن کریم است. وی تاکنون چهار بار به نگارش قرآن کریم نایل شده است. صادقا فارغ‌التحصیل از دانشگاه الازهر مصر و مترجم زبان عربی است.

وی شاگرد و نوه مرحوم احمد نجفی زنجانی است و در حال حاضر ۵۷ سال سن دارد. انتهای پیام/ح