نقش چین در برقراری توازن میان روسیه و اوکراین

هواداران مسلح روسیه هنوز ساختمان‌هایی مهم را در شرق اوکراین در اختیار دارند

سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه، روز سه شنبه در پکن با شی جین‌پینگ، رئیس جمهوری چین، ملاقات کرد. بنا بر گزارش‌های رسانه‌های چینی، در این ملاقات دو طرف به تبادل نظر و موضع درباره اوضاع اوکراین پرداختند.

این سفر در آستانه گفتگوهای چهار جانبه مهم ژنو انجام شد. یوون وو، کارشناس مسائل چین در بی‌بی‌سی، به چالش‌های منحصر به‌فردی می‌پردازد که بحران اوکراین برای چین خلق کرده است.

چین در روابطش با کشورهای دیگر چند اصل بنیادی را به کار می‌بندد. نکته کلیدی عدم مداخله در امور داخلی کشورهای دیگر و احترام به حق حاکمیت و تمامیت ارضی آنها است. هرگاه چین با اعزام نیروهای نظامی به کشورهای دیگر یا وضع تحریم علیه برخی حکومت‌ها مخالفت می‌کند، این اصول دلیل مخالفت چین اعلام می‌شوند.

اما وقتی این اصول در تضاد با هم قرار می‌گیرند، چین ناچار می‌شود روی نوار بسیار باریکی قدم بردارد.

"هواداران مسلح روسیه هنوز ساختمان‌هایی مهم را در شرق اوکراین در اختیار دارندسرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه، روز سه شنبه در پکن با شی جین‌پینگ، رئیس جمهوری چین، ملاقات کرد"این اتفاق در جریان بحران اخیر اوکراین هم افتاده است. چین به ناگاه خود را وسط دعوای دو شریک مهم یافت.

چین و روسیه با غلبه بر خصومت‌های تاریخی به متحدانی نزدیک تبدیل شده‌اند و در سالهای اخیر شراکت بسیار نزدیکی با هم داشته‌اند.

آخرین سفر یانوکوویچ به چین بود

روسیه اولین کشوری بود که شی جین‌پینگ بعد از رسیدن به ریاست جمهوری در مارس ۲۰۱۳ (اسفند ۱۳۹۱) به آن سفر کرد. او برای مراسم افتتاحیه المپیک زمستانی سوچی دوباره به روسیه سفر کرد، آن هم در حالی که با توجه به اتفاقات آن روزهای اوکراین، شمار اندکی از رهبران جهان در این مراسم حضور یافتند.

چین در پی ایجاد جهانی چند قطبی است، اما آمریکا و متحدان غربی‌اش همچنان بر جهان مسلطند. در چنین جهانی چین قطعا برای تحکیم حوزه‌های نفوذ خود به شرق و شمال نگاه می‌کند. در همین حال، چین جای پای محکمی در اوکراین دارد و روابط دو کشور، از جمله در حوزه تجارت، در حال رشد است.

ویکتور یانوکوویچ، رئیس جمهوری برکنارشده اوکراین، در دسامبر ۲۰۱۳ (آذر ۱۳۹۲) در آخرین سفرش پیش از برکناری از چین دیدن کرد.

اوکراین در حوزه‌های انرژی، زیرساخت‌ها، ساخت بندرگاه‌ها و کشاورزی موافقت‌نامه‌های همکاری بزرگی با چین امضا کرده است.

"روسیه از موضع سنجیده و بی‌طرفانه چین در مورد بحران اوکراین، و همچنین ابراز تفاهم این کشور نسبت به جنبه‌های مختلف این موضوع، از جمله جنبه‌های تاریخی آن، قدردانی می‌کند"

سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه

مفسران روس هم به این نکته اشاره می‌کنند که اوکراین به یکی از تأمین کنندگان عمده سلاح و تجهیزات نظامی چین تبدیل شده است. حالا دولت جدیدی در کیف بر سر کار آمده است، اما انتظار می‌رود که همکاری‌های درازمدت این کشور با چین ادامه داشته باشد. چین به همکاری با اوکراین نیاز مبرمی دارد و این کشور را راهی برای ورود به اروپای شرقی و مرکزی می‌داند.

اما حفظ روابط خوب با هر دوی روسیه و اوکراین به احتیاط و خویشتنداری نیاز دارد. از یک سو، چین در محکوم کردن اقدامات روسیه با غرب و کشورهای دیگر همراه نشد، و با تأکید بر ضرورت یافتن راه حلی سیاسی برای بحران، اشاره کرد که وضعیت فعلی اوکراین پیشینه پیچیده‌ای دارد.

اما در مورد مسأله برگزاری همه‌پرسی در کریمه، چین از روسیه حمایت نکرد، چرا که این کار با احترام به حفظ تمامیت ارضی اوکراین در تضاد بود. این امر یکی از پایه‌های اصلی سیاست خارجی و داخلی چین است.

"بنا بر گزارش‌های رسانه‌های چینی، در این ملاقات دو طرف به تبادل نظر و موضع درباره اوضاع اوکراین پرداختند.این سفر در آستانه گفتگوهای چهار جانبه مهم ژنو انجام شد"این کشور خود در تایوان، تبت و سین‌کیانگ با نیروهای جدایی‌طلب طرف است، و اینکه پکن به مردم این مناطق امکان برگزاری همه‌پرسی برای تعیین سرنوشتشان را بدهد، غیرقابل تصور است.

به همین دلیل هم چین از دادن رأی مثبت به قطعنامه سازمان ملل درباره همه‌پرسی کریمه امتناع کرد، اما برخلاف روسیه به آن رأی منفی نداد. چیزی که به چین اطمینان خاطر می‌دهد این است که هم روسیه و هم اوکراین تابه حال از مواضع پکن ابراز رضایت کرده اند.

سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه، در مصاحبه‌ای که پیش از سفرش به چین با روزنامه انگلیسی زبان چاینا دیلی داشت، گفت که روسیه "از موضع سنجیده و بی‌طرفانه چین در مورد بحران اوکراین، و همچنین ابراز تفاهم این کشور نسبت به جنبه‌های مختلف این موضوع، از جمله جنبه‌های تاریخی آن، قدردانی می‌کند."

از سوی دیگر، اوله دیومین، سفیر اوکراین در چین، اواخر مارس (اوایل فروردین) در یک کنفرانس خبری گفت که اوکراین درک می‌کند که چین در روابطش با روسیه ملاحظات زیادی دارد، اما از اینکه این کشور از رفتار روسیه در قبال کریمه حمایت نکرده، قدردانی می‌کند.

حالا چین باید امیدوار باشد که روابطش با هردو کشور تا پایان این بحران لطمه‌ای نبیند. البته با توجه به اینکه بقیه کشورهای جهان، از جمله بسیاری از متحدان پکن، از یکی از دو طرف حمایت می‌کنند یا بر سر این موضوع دچار اختلاف شده اند، چین کار سختی در پیش دارد.