ایرانی‌ها در آمریکا، آمریکایی‌ها در ایران؛ نگاهی به کتاب پرشین اسکوئر

از چکامه های رالف والدو امرسون خطاب به شعرای پارسی مورد علاقه اش گرفته تا چگونگی تاسیس eBay توسط پیر امیدیار در این کتاب دیده می شود

کتاب الکترونیکی "پرشین اسکوئر" که به تازگی منتشر شده و عنوان آن از میدانی همنام ناحیه ایرانی‌نشین "وست وود" در لس آنجلس است، نخستین کتاب الکترونیکی است که دستاوردهای ایرانیان و تاثیرات فرهنگ ایرانی در آمریکا را در یک مجموعه گنجانده است.

این کتاب، مولتی میدیایی است از عکس، موسیقی و روایت هایی از طیف گسترده ای از آمریکایی های ایرانی تبار و تاریخچه دو ملت ایران و آمریکا در چند دهه گذشته، و تازه ترین اثر ایران داوراردلان، نویسنده و تهیه کننده رادیوی ملی آمریکا (ان پی آر) به شمار می رود.

در پرشین اسکوئر اسناد، دست نوشته ها و تصاویر گاه کمیابی از ایران و بیش از ۳۰ فایل صوتی تصویری شامل موسیقی، ویدیو و نوارهای صوتی از ۱۹۱۲ تا ۱۹۱۵ و ۱۹۲۴ و همچنین گزارش هایی از رادیوی ملی آمریکا بین سال های ۱۹۹۵ تا ۲۰۱۲ وجود دارد. (از جمله گفتگوی جکی لیدن با آذر نفیسی در سال ۱۹۹۵ و گفتگو با [یا برنامه هایی درباره] شیرین نشاط، رضا اصلان، شیرین عبادی و دنیا بیژن)

ویراستار این کتاب، آزاده معاونی، روزنامه نگار و نویسنده کتاب های «جهاد ماتیکی» و «ماه عسل در تهران» است.

پرشین اسکوئر، بیش از هرچیز به زندگی ایرانیان- این مهاجران نسبتا تازه- و تاثیر آنها بر شیوه های زندگی در آمریکا از طریق بیان هویت و سنت های ایرانی می پردازد. در بخشی از کتاب به شرح زندگی ایرانی تبارهای موفق در آمریکا، از جمله پیر امیدیار (موسس eBay) و فیروز نادری، مدیر اکتشافات منظومه شمسی در ناسا، پرداخته شده است.

در بخشی از این کتاب به نقش ساموئل جوردن در تاسیس مدرسه البرز و فارغ التحصیلان این مدرسه پرداخته شده است

در مقدمه کتاب آمده است: «تا همین چندی پیش، آمریکایی های ایرانی تبار از بی صداترین اقلیت های این کشور به شمار می رفتند. اما حضور پررنگ آنها در شهرهای بزرگی چون لس آنجلس و آداب و سننی که به همراه خود به ارمغان آورده اند به مراتب اثرگذارتر از اشعار رومی (مولوی) بوده است. امروزه در این شهر چلوکباب و جشن نوروز از تجربه های جریان اصلی زندگی آمریکایی ها به شمار می رود.»

برای ایران داور اردلان که پیش از این هم کتابی به نام «اسم من ایران است» را به زبان انگلیسی نوشته، پرشین اسکوئر تلاشی است برای درک و شناخت هرچه بیشتر هویت ایرانی – آمریکایی خود او.

او می گوید: «در دوران وقایع گروگان گیری در سفارت آمریکا، من ۱۶ ساله بودم و در بوستون زندگی می کردم.

"اما حضور پررنگ آنها در شهرهای بزرگی چون لس آنجلس و آداب و سننی که به همراه خود به ارمغان آورده اند به مراتب اثرگذارتر از اشعار رومی (مولوی) بوده است"یادم می آید از اینکه اسمم «ایران» بود به شدت خجالت زده بودم و خودم را کاملا بیرون از محیط اطراف حس می کردم. در آن زمان فکر می کردم آیا دختر ۱۶ ساله ایرانی آمریکایی دیگری هم در لس آنجلس، اوهایو یا ویسکانسین هست که مثل من از هویت ایرانی خودش تا این حد خجالت زده باشد؟»

درباره نویسنده

ایران داور اردلان فارغ‌التحصیل رشته‌ ارتباطات و روزنامه‌نگاری از دانشگاه نیو مکزیکوست و کار خود را از سال ۱۹۹۱ به عنوان گزارشگر رادیوی ملی آمریکا آغاز کرد. رادیویی شامل برنامه های خبری، مناظره و موسیقی با مضمونی روشنفکرانه با بیش از ۶۰۰ ایستگاه در سراسر آمریکا.

خانم داوراردلان به عنوان تهیه کننده ارشد برنامه های این رادیو مسئول تهیه برنامه روزانه مایکل اریک دایسون در رادیوی شهر بالتیمور در ایالت مریلند است.

خانم داور اردلان در سال های ۱۹۹۵ و ۱۹۹۷ با همکاری جکی لیدن دو مجموعه گزارشی خبری درباره ایران برای این رادیو تهیه کرد. در این مجموعه‌ها، ظهور مجدد دید انتقادی، بیان هویت فردی، مبارزه‌ زنان ایرانی در جهت احقاق حقوق خود و خطراتی که روشنفکران ایران با آن دست‌به گریبان هستند، طرح و بررسی شد.

او در سال ۲۰۰۴ مجموعه ای تحت عنوان «اسم من ایران است» را تهیه کرد که بعدها انگیزه او برای نوشتن کتاب خاطراتش شد.

(انتشارات هنری هولت نیویورک ۲۰۰۷) او در همان سال، در مجمع جایزه‌ صلح نوبل نیز سخنرانی کرد.

با این همه انگیزه نویسنده برای نوشتن کتاب بیش از هر چیز رساندن اطلاعات به آمریکایی هایی بوده است که اغلب تنها از طریق اخبار سیاسی با نام ایران ارتباط برقرار می کنند: «اخبار ایران در روابط پرآشوب این کشور با آمریکا، مسائل سیاسی، خیزش های مردمی داخل کشور، عدم رعایت حقوق بشر و تهدیداتی که دستیابی احتمالی ایران به سلاح های هسته ای به همراه خواهد داشت خلاصه می شود. اما تاثیراتی که مهاجران ایرانی بر روی فرهنگ آمریکا داشته اند، از اشعار رومی گرفته تا تازه ترین اختراعات صنایع کامپیوتری در «سیلیکون ولی» همچنان ناگفته باقی مانده است.»

دربخشی از کتاب در کنار نقشه اوهایو می خوانیم که شهر «بیوسایروس» در این ایالت نام خود را از کلمه انگلیسی بیوتیفول (زیبا) و کوروش (Cyrus) پادشاه ایران گرفته است: «دانا باوئر، مدیرجهانگردی شهر بیوسایروس می گوید ما تا امروز در اتوبوس های گردشگری به جهانگردان توضیح می دادیم که نام شهر از یک ژنرال ایرانی گرفته شده است. اما با برگزاری تور استوانه حقوق بشر کورورش بزرگ درموزه های آمریکا در پائیز امسال، از این پس می توانیم بیشتر در مورد این شخصیت و ارتباط او با نام شهرمان صحبت کنیم.»

ایران داوراردلان می گوید در کتاب خود کوشیده است روایتگر قصه های جامعه ایرانی باشد: «من خواسته ام از ارتباطی که همیشه میان دو فرهنگ ایران و آمریکا وجود داشته است بگویم. مسئله ای که هرگز صحبتی از آن نمی شود.»

به عنوان نمونه، در سال های ۱۸۰۰ میلادی، رالف والدو امرسون، شاعر و فیلسوف آمریکایی اشعار پارسی را به گروه کثیری از آمریکایی ها معرفی کرد و در آوریل ۱۸۵۸ ماهنامه آتلانتیک مقاله ای از امرسون به نام «چامه سرایی پارسیان» را منتشر ساخت.

یا درطول دوقرن گذشته ده ها آهنگساز از رباعیات خیام در موسیقی کلاسیک و پاپ استفاده کرده اند. برای مثال اپرای «گوهری از باغ شعر» بر اساس این رباعیات در فوریه ۱۹۱۵ توسط اپرای ویکتور در شهر «کمدن» نیوجرسی به روی صحنه آمد.

حاجی سیاح، اولین شهروند ایرانی - آمریکایی

حاجی سیاح، نخستین مهاجر ایرانی که در سال ۱۸۷۵ به تابعیت آمریکا درآمد

بخشی از این کتاب به حاجی سیاح اختصاص دارد.

"یادم می آید از اینکه اسمم «ایران» بود به شدت خجالت زده بودم و خودم را کاملا بیرون از محیط اطراف حس می کردم"میرزا محمدعلی محلاتی معروف به حاجی سیاح - از حامیان جنبش های آزادیخواهانه ای که به انقلاب مشروطیت انجامید - نخستین مهاجر ایرانی است که در سال ۱۸۷۵ به تابعیت آمریکا درآمد. تجربه زندگی در این کشور او را به نحوی دگرگون ساخت که در بازگشت به ایران با مشاهده شرایط زندگی زیردستان و فقرا در این کشور نوشت:

«این مردم بی خبر از همه جا، دربدترین شرایط ممکنه، شرایطی ناسزاوار که تحمل آن برای حیوانات هم غیرممکن است چه برسد به انسان، زندگی می کنند.» و به این صورت بود که او به خط مبارزان مدافع حقوق بشر پیوست.

داستان آشنایی هلن و ابول

در لابلای کتاب پرشین اسکوئر، روایت های جالبی از ریشه های خانوادگی خانم داور اردلان از جمله ماجرای اولین ملاقات بین مادر بزرگ آمریکایی و پدربزرگ ایرانی او، هلن و ابول، درسال ۱۹۲۷ درشهر نیویورک آمده است:

«هلن از اهالی ایالت آیداهو در نیویورک با ابوالقاسم بختیار آشنا شد و با شنیدن ترجمه حماسه های شاهنامه فردوسی که ابول برایش می خواند به او دل باخت. اشعار این شاعر قرن دهم ایران از نظر هلن نموداری از خواسته های ملتی آزاده به دنبال عدالت و خواستار آزادی اندیشه و بیان بود. هلن و ابول همان سال ازدواج کردند و بعدها به ایران رفتند. این دو بعدها در ایران چند بیمارستان تاسیس کردند و هفت فرزند داشتند که کوچکترین آنها مری نل لاله بختیار مادر «ایران داور اردلان» بود که در سال ۱۹۳۸ میلادی در تهران متولد شد.»

پرشین اسکوئر داستان هایی از به هم پیوستگی های تاریخی ایرانی ها و آمریکایی ها را چه در زندگی خصوصی نویسنده و چه از دیدگاه جهانی در خود گنجانده است که نتیجه آن هم تصویری صمیمانه از درون جامعه ایرانی به بیرون است.

جامعه ای که بنا برگفته نویسنده «هرروز به رشد و موفقیت های تازه و بیشتری دست می یابد.»

با توجه به دگرگونی های عظیمی که کتاب های الکترونیکی در چند سال گذشته در زمینه آموزش و اطلاع رسانی به وجود آورده اند و با در نظر گرفتن قابلیت افزودن به مولتی میدیا، متن و فایل های اجرایی در این رسانه، خانم داور اردلان امیدواراست که بتواند به کمک خوانندگان کتاب و ارسال روایت های تازه از ایرانیان در سراسر آمریکا به حجم کنونی کتاب بیفزاید.