رفتارشناسی امام علی(ع) در برخورد با فتنه‌ها

ایسنا/لرستان عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی لرستان گفت: از نخستین کارهایی که الزام است در برخورد با فتنه و کور کردن چشمان آن صورت گیرد، جدا کردن صف فتنه‌زدگان از فتنه‌گران است.

حجت‌الاسلام قاسم متقی‌نیا امروز یازدهم فروردین‌ماه در جمع خبرنگاران، در رابطه با رفتارشناسی امیرمؤمنان علی(ع) در برخورد با فتنه‌ها، اظهار کرد: واژه «فتنه» یکی از پُربسامدترین واژگان در شبکه مفاهیم قرآنی و روایی است که اهل لغت سه معنا ازجمله «گدازاندن در آتش»، «اختبار و آزمایش» و «اضطراب و اختلال در نظم امور» را برای آن ذکر کرده‌اند که از میان این معانی، معنای دوم که همان اختبار و آزمایش است، دامنه مفهومی عام‌تری از معانی دیگر دارد، ولی با این حال، معنای سوم با مفهوم اصطلاحی فتنه که همانا حوادث اجتماعی التهاب‌آور مرکب از حق و باطل است، ارتباط بیشتری دارد.

وی با بیان اینکه در طول تاریخ زندگی بشر همواره حوادثی مرکب از حق و باطل جریان داشته که سبب ایجاد ناآرامی‌ها وآشوب‌ها شده است، افزود: این حوادث که در فرهنگ اسلامی «فتنه» نامیده می‌شوند، همواره وحدت جوامع انسانی را دچار اختلال کرده که در این میان تاریخ جامعه اسلامی مملو از فتنه‌هایی است که با وجود هشدارها و انذارهایی که قرآن کریم و ائمه معصوم(ع) نسبت به وقوع آنها داده‌اند، در امت اسلام روی داده است؛ فتنه‌هایی چون فتنه سقیفه که مسیر خلافت و امامت امیرالمؤمنین علی(ع) بعداز رحلت پیامبراکرم(ص) را منحرف کرد و تباهی‌ها و فسادها از این مدخل به جامعه نوپای اسلامی راه پیدا کرد و فتنه‌هایی چون جمل، نهروان و صفین در دوران خلافت امام علی(ع) که هر کدام به نوبه خود سبب ایجاد فسادها و خونریزی‌ها و جلوگیری از حاکمیت از استقرار حکومت الهی شد.

متقی‌نیا ادامه داد: در این میان، جای این سؤال مطرح است که چه روش‌هایی برای مبارزه با اینگونه حوادث وجود دارد و چگونه می‌توان از اینگونه حوادث پیشگیری کرد؟ و چه راهکارهایی برای مقابله با آن وجود دارد؟ و نیز افراد جامعه و حکومت اسلامی چه وظایفی را در خاموش کردن آتش این حوادث برعهده دارند؟ که باید گفت قرآن کریم به‌عنوان هادی بشریت همواره خطر بروز فتنه‌ها را در جوامع گوشزد نموده است و نسبت به آن هشدار داده است و ضرورت مقابله همگانی با آن را بیان فرموده است، چنان‌که در آیه ۲۵ سوره انفال می‌فرماید: «وَاتَّقُواْ فِتْنَةً الَّ تُصِیبَنَّ الَّذِینَ ظَلَمُواْ مِنکُمْ خَآصَّةً وَاعْلَمُواْ أَنَّ اللّهَ شَدِیدُ الْعِقَابِ؛ و از فتنه‌ای بپرهیزید که تنها به ستمکاران شما نمی‌رسد، بلکه همه را فرا خواهد گرفت، چراکه دیگران سکوت اختیار کردند و بدانید خداوند کیفر شدید دارد».

این کارشناس مذهبی با یادآوری اینکه فتنه از جریاناتی است که در جامعه دینی و اسلامی رخ داده و در آن جبهه باطل که همان جبهه فتنه‌گر است، با تظاهر به دین و دستاویز قرار دادن دین، عدالت، شبهه‌افکنی و حق‌نمایی، شناخت جبهه حق و باطل و تفکیک این دو از هم را مشکل می‌سازد و جای پای خویش را در جامعه اسلامی محکم می‌کند، اضافه کرد: هدف این جریان، نابودی حاکمیت اصیل و ناب دینی و ریشه‌کن سازی فرهنگ، اصول و آرمان‌های اسلامی و ایمانی و بازگشت به فرهنگ غیر دینی و جاهلی متناسب با عصر و زمانه خویش است این در حالی است که در این میان، فتنه‌گران دنیاطلب از کم‌بصیرتی و بی‌بصیرتی و عافیت‌طلبی عامه خواص بهره می‌برند.

عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی لرستان با یادآوری اینکه فتنه در لغت، به‌معنای امتحان، ابتلاء و آزمایش و در اصل، به‌معنای قرار دادن طلا در آتش، برای ظاهر شدن میزان خوبی آن از بدی است و به گفته بعضی، گذاشتن طلا در آتش برای خالص شدن از ناخالصی‌ها است و این واژه و مشتقات آن در قرآن مجید بارها ذکر شده و در معانی گوناگون به کار رفته است، اظهار کرد: امام علی(ع) در خطبه ۵۰ نهج‌البلاغه می‌فرماید: «انما بدء وقوع الفتن اهوإ تتبع و احکام تتبدع یخالف فیها کتاب اهلل و یتولی علیها رجال رجاال علی غیر دین اهلل؛ همانا ابتدای بروز آشوب‌ها و فتنه‌ها هواها است که مورد تبعیت قرار می‌گیرند و احکامی است که بدعت گذاشته می‌شوند، دراین فتنه‌ها با کتاب خدا مخالفت م‌یشود و مردانی از مردان دیگر بر مبنایی غیر از دین خدا تبعیت می‌کنند.

متقی‌نیا ادامه داد: امام علی(ع) پس از واقعه نهروان، در خطبه‌ ۹۳ نهج‌البلاغه ویژگی‌های فتنه را چنین توصیف می‌نماید: «إِنَّ الْفِتَنَ إِذَا أَقْبَلَتْ شَبَّهَتْ وَ إِذَا أَدْبَرَتْ نَبَّهَتْ، یُنْکَرْنَ مُقْبِلَاتٍ وَ یُعْرَفْنَ مُدْبِرَاتٍ یَحُمْنَ حَوْمَ الرِّیَاحِ یُصِبْنَ بَلَداً وَ یُخْطِئْنَ بَلَداً؛ فتنه‌ها هنگامی که رو می‌آورند، فضا را به شبهه می‌آلایند، و چون از بین می‌روند آگاهی بخشند، به هنگام روی آوردن، ناشناخته‌اند؛ اما به هنگام رفتن، کامل شناخته شده‌اند، هجوم‌شان مانند گردبادی است که به شهری فرود می‌آید و شهری را نادیده می‌گیرد».

تأکید امام علی(ع) بر جدا کردن صف فتنه‌زدگان از فتنه‌گران

این مدرس حوزه و دانشگاه با بیان اینکه با توجه به خطبه مذکور فتنه داری این چند ویژگی ازجمله آراستگی با حق و آشکار شدن ماهیت فتنه بعد از تمام شدنش و کورکننده و تاریک کننده اشاره کرد، گفت: ازجمله رئوس فعالیت‌ها در فتنه نیز می‌توان به بهانه‌های عامه‌پسند، استفاده ابزاری از چهره‌های مقبول، ایجاد شبهه، مکر و حیله، تبلیغات و جوسازی، ایجاد اختالف و تفرقه در صف مسلمین، استفاده ابزاری از مقدسات اشاره کرد.

وی هوشیاری در برابر دشمن، تبیین، گرفتن بهانه از دست دشمن را از خطوط کلی برخورد امام علی(ع) با فتنه  ذکر کرد و افزود: امیرالمؤمنین علی(ع) آخرین راه‌حل را به کارگیری زور در مقابله با دشمن می‌داند آن حضرت معتقد است گاهی دشمن از طریق مسالمت‌آمیز اصلاح نمی‌شود و ادامه وجود آن باعث فساد و ظلم در جامعه می‌شود و باید نابود شود لذا می‌فرماید: «پس اگر از آن سر باز زنند لبه تیز شمشیر را در اختیار آنها قرار می‌دهم و این کار برای درمان باطل و یاری حق کفایت می‌کند».

عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی لرستان در ادامه به راه‌های مبارزه با فتنه از دیدگاه قرآن و روایات اشاره کرد و ادامه داد: از نخستین کارهایی که الزم است در برخورد با فتنه و کور کردن چشمان آن صورت گیرد، جدا کردن صف فتنه‌زدگان از فتنه‌گران است.

وی افزود: بسیاری از کسانی که در جبهه فتنه قرار دارند، فریفته شعارهای زیبا و فریبنده سران فتنه می‌شوند، آنان را نباید خیلی سرزنش کرد، همچنین نباید همه افرادی را که در جبهه فتنه قرار دارند به یک چوب راند، همچنان که امام علی(ع) در غررالحکم با تعبیر زیبای خود می‌فرماید: «هر فریب خورده‌ای را سرزنش نتوان کرد».

متقی‌نیا عمل بر اساس یقین و تقوا، رجوع به قرآن، چنگ زدن به ریسمان اهل‌بیت(ع)، تیزهوشی و آگاهی در مقابل سران فتنه، آگاه‌سازی و افشاگری در مورد فتنه و سران فتنه، برخورد به هنگام، شجاعانه و قاطعانه در مقابل فتنه را از راه‌های مبارزه با فتنه برشمرد و اظهار کرد: رجوع به معارف بلند قرآن کریم و سیره علوی، عمل کردن بر اساس تقوا و داشتن بصیرت سیاسی و اجتماعی در پرتو معارف دین از راه‌های در امان ماندن از خطرهای فتنه‌های اجتماعی است.

وی تصریح کرد: برای مبارزه با فتنه‌های اجتماعی باید از دو راهکار کوتاه مدت و بلندمدت بهره جست که در این میان وظیفه خواص جامعه است که با روشنگری و هدایت افکار عمومی، در جهت کاهش فضای غبارآلودی که بر اثر فتنه ایجاد شده است، قدم بردارند و توده‌های فریب‌خورده را هدایت نمایند و شبهه‌های آنها را با تأمل پاسخ گویند و معیارهای صحیح برای شناخت حق از باطل را برای آنها تبیین کنند.

متقی‌نیا ادامه داد: در صورتی که پس از تبیین حقایق که به وسیله نخبگان جامعه صورت می‌گیرد، طراحان اصلی فتنه دست از اقدام‌های فتنه‌جویانه خود برنداشتند، در این میان، وظیفه حکومت اسلامی است که با بهره‌گیری از تمام امکانات و بسیج عمومی در مقابل فتنه‌جویی این افراد با قاطعیت بایستد.

این کارشناس مذهبی اضافه کرد: از آنجا که وقوع فتنه‌ها متأثر از ریشه‌ها و عوامل انگیزشی در درون افراد که همان هواهای نفسانی است و نیز متأثر از عوامل نگرشی که همان انحراف‌های فکری و عقیدتی است، جامعه اسلامی باید با تربیت اخلاقی و تزکیه و نیز تقویت اعتقادات و باورها به‌عنوان راهکارهای بلندمدت به منظور ریشه‌کنی فتنه‌ها قدم بردارد.

انتهای پیام