برداشت بی رویه خاک در گرگاب چالش چندین ساله اصفهان

دانشیار دانشگاه صنعتی اصفهان در خصوص شرایط حساس اقلیم اصفهان گفت: اقلیم اصفهان از جهات مختلف تهدید می‌شود و به شرایط انسداد زیست محیطی در بستر‌های مختلف در اصفهان نزدیک می‌شویم.

احمد خاتون آبادی، افزود: فقط آلودگی هوا و خشکی زاینده‌رود گریبانگیر اصفهان نیست، بلکه در خاک هم همین مسئله وجود دارد.

دانشیار دانشگاه صنعتی اصفهان ادامه داد: برای اینکه یک سانتی متر خاک ساخته و قابل رویش شود، بین ۷۰۰ تا یکهزار سال در اقالیم خشک زمان نیاز دارد، اما مشاهده می‌شود که ۱۰۰ کوره آجرپزی در منطقه جنوب شرقی اصفهان یعنی منطقه دشت گرگاب وجود دارد که باعث شده خاک زراعی چندمتری این منطقه تخلیه و تبدیل به آجر شود این در شرایطی است که آلودگی‌های که این کوره‌ها نیز مشکل را دو چندان کرده است.

خاتون آبادی بیان داشت: سال‌های گذشته مستندی از شبکه اصفهان پخش شد در آن یک مرد در زمین زراعی گرگاب ایستاده بود و می‌گفت پیش از این به اندازه قد من در این منطقه خاک وجود داشته است، این موضوع عمق فاجعه در دشت گرگاب را نشان می‌داد.

او تصریح کرد: امنیت غذایی بدین معناست که ما از آب و خاک حفاظت کنیم تا بتوانیم ظرفیت تولید مواد غذایی را حفظ کنیم و مهمترین عنصر هم خاک است. اما می‌بینیم که عناصر زیست محیطی در این شهر به بهای تولید به مخاطره افتاده است.

خاتون آبادی همچنین در بیان مکانیسم فرونشست خاک در دشت‌های منطقه گز و برخوار اضافه کرد: در مسئله فرونشست ۵۰ درصد خاک خلل و فرج است یعنی ۲۵ درصد خاک مربوط به حرکت هوا و ۲۵ درصد مربوط به حرکت آب است، وقتی که می‌بینیم در منطقه دستگرد گز و برخوار ۵ متر ارتفاع چاه به ۲۰۰ تا ۳۰۰ متر رسیده است خلل و فرج‌ها روی هم افتاده است و فیزیک و مکانیک خاک تغییر کرده است.

او ادامه داد: خاک در این مناطق آسیب دیده و در آینده اگر اقیانوس آرام را هم به آنجا بیاورید، نمی‌تواند خلل و فرج‌های پایین رفته را احیا کند و روان آب راه می‌افتد.

این استادیار دانشگاه اصفهان توجه به مسائل زیست محیطی در اصفهان را حیاتی دانست و گفت: شرایط اصفهان به لحاظ زیست محیطی بسیار حساس است اگر به آن توجه نشود و برای مشکلات آن راه حل اساسی طرح نکنیم در آینده نمی‌توانیم جلو بحران‌های پیش آمده مقاومت کنیم.

او تصریح کرد: در پایان باید گفت منظور جلوگیری از برداشت بی رویه خاک کشاورزی و تبدیل آن به آجر، می‌توان اقداماتی انجام داد. اولاً، باید آموزش‌ها و آگاهی‌بخشی‌های لازم به کشاورزان ارائه شود تا درباره اهمیت حفظ و محافظت از خاک کشاورزی آگاه شوند، همچنین استفاده از تکنولوژی‌های پایدار مانند کشاورزی دقیق و مدیریت منابع آب برای بهبود بهره‌وری از خاک می‌تواند مفید باشد.

خاتون آبادی تاکید کرد: سازمان محیط زیست نیز باید سیاست‌ها و قوانین شدیدتری را با هدف حفظ خاک کشاورزی و جلوگیری از تبدیل آن به آجر، اجرایی کند. به علاوه، تشویق به استفاده از جایگزینی‌های سبز و مستدام برای ساختمان‌ها و معماری مدرن می‌تواند مانع از استفاده غیرضروری از خاک کشاورزی و تولید آجر شود.

او گفت: باید با اقداماتی همچون ارتقای آگاهی کشاورزان، استفاده از تکنولوژی‌های پایدار و اعمال سیاست‌ها و قوانین محافظتی می‌تواند به برقراری توازن بین تولید اقتصادی و حفظ محیط زیست کمک کند.

برداشت بی رویه خاک کشاورزی در دشت گرگاب و تبدیل آن به آجر، یکی از عوامل تخریبی برای محیط زیست است، خاک کشاورزی یکی از مهم‌ترین منابع طبیعی برای تولید محصولات کشاورزی همچون خربزه در این منطقه است.

با وجود اینکه خاک اصلی‌ترین عامل در تأمین غذای جامعه محسوب می‌شود، اما برداشت بی‌رویه خاک کشاورزی و استفاده ناصحیح از آن می‌تواند به کاهش باروری خاک و تخریب زیست‌محیطی منجر شده است.

خشکی منابع آب در گرگاب باعث شده برداشت بی رویه خاک در مزارع به دلایل اقتصادی و کوتاه‌مدت صورت بگیرد و کشاورزان به دنبال افزایش ارزش کشاورزی خود باشند و به طور ناگهانی خاک را از این منطقه که می‌تواند به عملکرد بهتر محصولات کمک کند، حمل کنند تبدیل به آجر کرده و از استان خارج کنند.

این عمل به مرور زمان منجر به کاهش باروری خاک، کاهش تنوع زیستی و افزایش خطرات راهبردی مانند سیل و خشکسالی در این منطقه شود.

همچنین، تبدیل خاک کشاورزی به آجر برای ساختمان‌ها و سازه‌ها منجر به تخریب بیشتر منابع طبیعی در این منطقه شده است، تخریب مناظر طبیعی، کاهش تنوع زیستی و کاهش باروری خاک، از بین رفتن مناطق مستعد کشاورزی و تبدیل آن‌ها به فضا‌های صنعتی و مسکونی از جمله مشکلات منطقه گرگاب اصفهان است.

منبع: مهر