نفت ایران قابل چشم پوشی نیست(بخش دوم)

نفت ایران قابل چشم پوشی نیست(بخش دوم) گروه پژوهش های خبری- موسسه آمریکایی خاورمیانه(MEI) در بررسی اوضاع خاورمیانه تاکید دارد که ایران را نمی توان در مباحث انرژی و نفت در خاورمیانه و جهان نادیده گرفت.

موسسه خاورمیانه(Middle East Institute)در بخش دوم گزارش بررسی تاثیر بهار عربی بر منافع آمریکا در خاورمیانه موضوعاتی همچون امنیت منطقه، امنیت انرژی و موضوع ایران را مورد بررسی قرار داده است.

کارشناسان موسسه خاورمیانه در تحلیل شرایط خاورمیانه در حوزه نفت و انرژی پرسش های زیر را مطرح می کنند که آیا تحولات اخیر در کشورهای نفت خیز می تواند در بلندمدت موجب بی ثباتی در بازار انرژی شود و چه مقدار بر موضوع انتقال انرژی تاثیر خواهد گذاشت و این موضوعات چه مشکلاتی را می تواند برای اقتصاد جهانی ایجاد کند؟

کارشناسان اعتقاد دارند، گرچه این تحولات در برخی کشورهای عربی تاثیر چندانی بر میزان عرضه نفت نداشت، اما در کل موجب افزایش قیمت جهانی نفت شد. با اینکه کشورهای دیگر به ویژه عربستان سعودی توانستند این ظرفیت ها را جبران کنند و بیشتر تاثیر آن به داخل کشورهای تولید کننده و مخصوصا لیبی مربوط شد، اما سپس این نگرانی ایجاد شد که وقوع چنین تحولاتی چه تاثیری می تواند بر بازار داشته باشد و چگونه می توان از تاثیرات منفی آن کاست؟

روزانه در جهان بیش از ۸۸ میلیون بشکه نفت مصرف می شود و پیش بینی شده است که در ۲۵ سال آینده مصرف نفت ۵۰ درصد افزایش می یابد. بیشتر این افزایش ازطرف اقتصادهای در حال ظهور آسیاست.

"موسسه خاورمیانه(Middle East Institute)در بخش دوم گزارش بررسی تاثیر بهار عربی بر منافع آمریکا در خاورمیانه موضوعاتی همچون امنیت منطقه، امنیت انرژی و موضوع ایران را مورد بررسی قرار داده است"از طرف دیگر، کشورهای خاورمیانه نیز در حال افزایش سرمایه گذاری ها خود و مدرنیزه کردن زیرساخت های اجتماعی، اقتصادی و سیاسی شان هستند و بیشتر از گذشته به منابع هیدروکربنی خود نیازمند بوده و سهم کمتری را به بازار مصرف و صادرات اختصاص می دهند. به همین دلایل برقراری توازن میان عرضه و تقاضا سخت تر شده و خواهد شد. در آینده تنها حدود ۲ تا ۳ میلیون بشکه ظرفیت مازاد و آن هم در بین کشورهای حوزه خلیج فارس وجود خواهد داشت. درحالیکه مصرف در شرق روبه افزایش است عربستان سعودی توانست ظرفیت ۱.۵ میلیون بشکه ای لیبی را جبران کند. کارشناسان موسسه اعتقاد دارند که وقوع بهار عربی باعث شد که بین ۱۰ تا ۱۵ دلار بر قیمت هر بشکه نفت افزوده شود.

گرچه پیشرفت های تکنولوژیکی می تواند موجب پیشرفت سریعتر از زمان در صنعت انرژی شود، اما نمی تواند موفقیت را تضمین کند. اگر تلاش برای یافتن انرژی های جاگزین به نتیجه برسد، ممکن است تولیدکنندگان نفت روزی مشتری و مصرف کننده ای پیدا نکنند و این چالشی بزرگ در بلند مدت برای آن ها مخصوصا عربستان خواهد بود. بعلاوه حجم عمده ای از تولیدات نفت از طریق تنگه های هرمز، باب المندب و کانال سوئز جابجا می شوند که بسیار آسیب پذیر هستند.

دو کشور ایران و عراق در سی سال گذشته به ظرفیت های خود افزایش چشمگیری ندادند. در مورد عراق خطوط حمل نفت و امنیت آنها از بزرگترین چالش هاست و توافق جدید ایران، عراق و سوریه برای انتقال نفت به اروپا به شدت به گسترش لوله های انتقال دهنده وابسته است.

"در آینده تنها حدود ۲ تا ۳ میلیون بشکه ظرفیت مازاد و آن هم در بین کشورهای حوزه خلیج فارس وجود خواهد داشت"اپک سهم عراق را ۴ میلیون بشکه تعیین کرده بود که اکنون ۲.۵ میلیون بشکه تولید می کند و ظرفیت های خالی عراق باقی مانده است.

ایران در محاسبات مربوط به انرژی جایگاه ویژه ای دارد. ظرفیت گازی ایران برابر با ۵.۳ میلیارد بشکه نفت است، اما ایران روزانه حدود ۴.۵ میلیون بشکه نفت تولید می کند. ایران می تواند جایگاه ویژه ای را در مباحث تامین انرژی جهان داشته باشد به شرطی که موضوع برنامه هسته ای آن حل شود. از طرف دیگر تحریم ها باعث شده اند که سرمایه گذاری خارجی در صنعت نفت ایران کم شود و این بخش نیاز به مدرن شدن دارد.

به طور خلاصه این کارشناسان به این نکته تاکید داشتند که باید ایران را به عنوان بخشی از واقعیت در مباحث انرژی منطقه و جهان وارد ساخت، ضمن اینکه باید مصرف انرژی در آمریکا بهتر مدیریت شود.

**سیاست خارجی آمریکا و چالش تامین انرژی از خاورمیانه

------------------------------------------------------------------

در شرایطی که غرب با رکود اقتصادی دست و پنجه نرم می کند فشار آن بر دوش کشورهای تولیدکننده نفت افتاده است تا سرمایه های خود را در کشورهای غیر نفت خیز سرمایه گذاری کنند. این درحالی است که مردم خاورمیانه به دنبال شغل، عدالت و احترام هستند.

به نظر کارشناسان، اگر آمریکا بتواند نشان بدهد که توانسته اوضاع اقتصادیش را روبه راه کند، می تواند اعتباری را کسب کند تا در دیگر کشورها نیز دست به اصلاحاتی بزند، اما انرژی های نو می توانند از وابستگی آمریکا به واردات نفت بکاهند، اما هنوز ذخیره سازی بهترین ابزار است.

ثبات در کشورهای عرب تولیدکننده نفت در خلیج فارس لازمه ثبات در بازار انرژی است، اما این کشورهای خلیج فارس در آینده با چالش های داخلی مهمی روبرو خواهند شد که عبارتند از افزایش جمعیت جوان، مشکل مسکن، افزایش بیکاری و تشدید درخواست برای مشارکت سیاسی که هریک از آن ها می توانند بازار نفت را دچار تلاطم کنند.

"درحالیکه مصرف در شرق روبه افزایش است عربستان سعودی توانست ظرفیت ۱.۵ میلیون بشکه ای لیبی را جبران کند"درحالیکه آمریکا کشورهای عرب خلیج فارس را تشویق می کند که در جبهه درستی حضور داشته باشند تغییرات و اصلاحات در این کشورها باید بومی باشند و رنگ و بویی از دخالت و دستور خارجی نداشته باشند.

در نهایت تضمین صریح و جدی آمریکا در مورد تامین امنیت خلیج فارس برای ثبات در بازار نفت در آینده ضروری است.

**ایران و امنیت خلیج فارس

----------------------------

وقوع بهار عربی در بخش مدیترانه ای خاورمیانه – یعنی کشورهای مصر تونس و لیبی – و بهارعربی در حوزه خلیج فارس دارای اهمیتی برابر هستند. در حالی که موضوع در بخش مدیترانه ای به اصلاحات داخلی مرتبط بوده و برخی جنبه های اقتصادی و مذاکرات صلح خاورمیانه را تحت الشعاع قرار می دهد در حوزه خلیج فارس موضوع اصلی منافع اقتصادی و امنیتی آمریکا است.

کارشناسان این موسسه در بررسی موضوعات این منطقه بر مسائلی تاثیرپذیری ایران از بهار عربی،‌ ضعف کشورهای خلیج فارس در برابر ایران،‌ آینده همکاری امنیتی آمریکا با کشورهای خلیج فارس و تاثیر وقایع در کشورهای عربی بر موازنه قدرت میان ایران و آمریکا به ویژه در مورد فعالیت های هسته ای و موضوع عراق تاکید دارند.

**ایران و بهار عربی در خلیج فارس

-------------------------------------

به نظر این گزارش، بهار عربی برای ایران فرصت هایی را برای افزایش قدرت و نفوذ به وجود آورده است و حمایت ضمنی ایران از گروه های شیعه در منطقه نیز موجب گسترش نفوذ و قدرت ایران در منطقه می شود.

عربستان ایران را متهم می کند که در بحرین دخالت دارد و حتی اعتقاد دارد که تحولات بحرین امنیت منطقه را نیز تهدید می کند و به همین دلیل چندین هزار نیروی نظامی خود را به این کشور گسیل کرد.

به اعتقاد کارشناسان موسسه این اقدام عربستان برای مقابله با افزایش قدرت ایران برنامه ریزی شده است.

حتی این گزارش ادعای ترور سفیر عربستان در آمریکا را نیز بخشی از تلاش های عربستان در برابر قدرت روز افزون ایران تفسیر می کند.

به نظر این گزارش تنها امتیاز عربستان سعودی در برابر ایران، نفت آن کشور است و به نظر می رسد می خواهد با پایین نگاه داشتن قیمت نفت به ایران ضربه بزند.

"کارشناسان موسسه اعتقاد دارند که وقوع بهار عربی باعث شد که بین ۱۰ تا ۱۵ دلار بر قیمت هر بشکه نفت افزوده شود"البته این رویکرد درست نیست زیرا به قیمت ضرر عربستان و دیگر کشورهای تولید کننده نفت در خلیج فارس تمام می شود.

به نظر کارشناسان، حتی عربستان سعودی رویکرد منفی را نسبت به سیاست های آمریکا در قبال ایران دارند و آمریکا را به این علت سرزنش می کنند. حتی عربستان بدون داشتن هیچ مدرکی ایران را به دخالت در یمن نیز متهم می کند. عربستان تلاش می کند تا با نقش آفزینی در مباحث مربوط به عراق و سوریه از قدرت و نفوذ ایران در منطقه بکاهد. عربستان در این چارچوب نتوانسته است در برابر قطر و عمان به علت روابط نزدیک آن ها با ایران اقدامی انجام دهد.

عمان به دلیل همکاری نزدیک با ایران در زمینه تنگه هرمز نیز نگرانی هایی را برای عربستان ایجاد کرده است.

**روابط آمریکا با کشورهای عرب خلیج فارس

----------------------------------------------

روابط نظامی آمریکا و کشورهای حوزه خلیجح فارس در سطح عالی قرار دارد. آمریکا علاوه بر اینکه به حضور نظامی خود در منطقه ادامه می دهد چندین دهه است که تسلیحات خود را به این کشورها می فروشد. درسال گذشته نیز آمریکا قرارداد ۶۰ میلیاردی فروش تسلیحات به عربستان را امضا کرد که بزرگترین قرار داد نظامی تاریخ آمریکاست. آمریکا سال گذشته یک قرار داد ۱۷ میلیاردی دیگر نیز با امارات امضا کرد.

"گرچه پیشرفت های تکنولوژیکی می تواند موجب پیشرفت سریعتر از زمان در صنعت انرژی شود، اما نمی تواند موفقیت را تضمین کند"

روابط سیاسی آمریکا با این کشورها متغیر است. عربستان و برخی کشورهای دیگر در مورد سرنگونی مبارک از آمریکا انتقاد کردند اما به نظر کارشناسان این موسسه، منافع مشترک این کشورها با آمریکا در برابر موضوعات منطقه و همکاری های اطلاعاتی میان آمریکا و عربستان ادامه دارد.

** موازنه قدرت میان ایران و آمریکا

------------------------------------

به نظر کارشناسان، آمریکا اکنون سیاست تعامل و اجبار را با مسائل مربوط به ایران دنبال می کند. اما بسیاری از کارشناسانی که در مباحث این موسسه شرکت کردند نسبت به اینکه تحریم ها بتوانند نتیجه دلخواه مقامات آمریکایی را بدهند به دیده تردید می نگرند. همه طرف ها ترجیح می دهند که موضوع هسته ای ایران باید از طریق دیپلماتیک حل و فصل شود.

حتی ایران نیز به این موضوع ابراز علاقه کرده است اما ترورهایی که علیه دانشمندان ایرانی انجام شد دستیابی به توافق را سخت می کند.

** غرب و برنامه هسته ای ایران

---------------------------------

از نظر کارشناسان راه حل دیپلماتیکی که همه طرف ها به آن رضایت دارند غنی سازی محدود ایران در قبال بازرسی های آ‍‍ژانس است. یکی از مقامات دولت آمریکا اعلام کرد که این توافق بازی پایانی“endgame” خواهد بود و هنوز به مرحله بازی نرسیده ایم.

یکی دیگر از گزینه ها در برابر ایران مطرح می شود حمله نظامی است که اشتیاقی برای آن وجود ندارد ضمن اینکه حتی مقامات نیز آنرا رد می کنند. گزینه تغییر نظام در ایران نیزمطرح شده است که غیر عملی برآورد می شود.

"اگر تلاش برای یافتن انرژی های جاگزین به نتیجه برسد، ممکن است تولیدکنندگان نفت روزی مشتری و مصرف کننده ای پیدا نکنند و این چالشی بزرگ در بلند مدت برای آن ها مخصوصا عربستان خواهد بود"

کارشناسان موسسه خاورمیانه در بخش نتیجه گیری این گزارش در قسمتی با عنوان 'قدرت آمریکا و ظهور قدرت های جدید' اعلام می کند که آمریکا در حال ورود به دوره ای جدید است. ایالات متحده دارای بدنه اقتصادی بزرگی است و از نظر تاریخی قادر به انجام اقدامات در سرتاسر جهان بود اکنون نیز برترین قدرت خارجی در خاورمیانه باقی مانده است. آمریکا در این شرایط اشتباهات خود در سیاست گذاری ها را به ویژه در مورد جنگ در عراق و گسترش قدرت ایران و دیگر کشورها را اصلاح خواهد کرد.

از طرفی دیگر، قطر و ترکیه در بحبوهه بهار عربی نشان دادند که به عنوان متحد آمریکا می توانند در عین کوچک بودن، در سیاست نقش آفرین بود و نقش رهبری منطقه را بر دوش بکشند.

**منافع و سیاست خارجی آمریکا

--------------------------------

به نظر کارشناسان وقوع بهار عربی موجب گسست جدی میان منافع و ارزش های آمریکا در خاورمیانه شد.

با توجه به گوناگونی ماهیت روابط و منافع آمریکا سیاست خارجی ایالات متحده باید در هر یک از این کشورها، به صورت موردی کار شود.

کارشناسان چارچوبی را برای رییس جمهور و وزیر امورخارجه آمریکا تدوین کرده اند که در آن برای حفظ منافع آمریکا، حمایت از اسرائیل، امنیت خلیج فارس و تغییرات دموکراتیک در کشورها و موضوع هسته ای ایران بر لزوم همکاری بیشتر آمریکا با متحدان منطقه ای آن تاکید دارند. ضمن اینکه آمریکا در مورد صلح خاورمیانه نیز باید به فرمول جدیدی برای صلح دست یابد در غیر این صورت، نتیجه شرایط فعلی چیزی جز انزوای بیشتر اسرائیل و استقلال بیشتر تصمیمات اعراب از منافع آمریکا خواهد بود.

در مورد خلیج فارس نیز خروج آمریکا از عراق و افغانستان به همراه کاهش بودجه نظامی می تواند موجب خودانزوایی آمریکا شود و موسسه پیشنهاد می کند که این موضوع حادث نشود. در همین راستا آمریکا باید عراق را بیشتر وارد بحث های امنیتی خلیج فارس کرده و روابط این کشور را با اعراب به ویژه عربستان سعودی مستحکم کند.

"بعلاوه حجم عمده ای از تولیدات نفت از طریق تنگه های هرمز، باب المندب و کانال سوئز جابجا می شوند که بسیار آسیب پذیر هستند"

به نظر کارشناسان، دیپلماسی نقشی اساسی را در حمایت از منافع آمریکا بازی می کند. درشرایطی که منافع آمریکا در خاورمیانه پس از بهارعربی در یک راستا قرار ندارند با انجام اصلاحات در سیاست خارجی، در بلند مدت خاورمیانه دموکراتیک تر می تواند برای آمریکا منافع بهتری را به همراه داشته باشد.

**پژوهش۹۱۳۰

انتهای خبر / خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا) / کد خبر ۳۰۸۱۴۴۷۰