نگرانی از تکرار سرنوشت کریمه در کشورهایی با اکثریت روس

کشورهای با اکثریت جمعیت روس پس از الحاق کریمه اقدامات روسیه را با حساسیت می‌نگرند

دولت روسیه برای توجیه دخالت خود در کریمه ابتدا موضوع بدرفتاری با روس‌های ساکن این ناحیه را عنوان کرد که بیش از نیمی از جمعیت کریمه را تشکیل می دهند. آیا ممکن است برای سایر بخش های اتحاد شوروی سابق نیز چنین اتفاقی بیافتد؟

شرق اوکراین

از زمان برکنار شدن ویکتوریا نوکوویج رییس جمهور سابق اوکراین در ماه فوریه، دونتسک و سایر شهرهای بخش شرقی اوکراین شاهد برگزاری تظاهرات و اجتماعاتی به طرفداری از روسیه بوده اند. تاکنون حداقل یک نفر در این حوادث کشته شده است.

دولت روسیه گروههای اوکراینی راست گرای افراطی و طرفدار غرب را مسئول افزایش تنش در این مناطق می داند. نیروهای ارتش روسیه در جوار مرز با اوکراین مانورهای متعددی انجام داده و هنور در آن نقاط مستقر هستند. برای این نیروها ورود به قلمرو اوکراین کار دشواری نیست.

اگر روسیه در فکر توسعه قلمرو و ملحق کردن نواحی دیگری به خاک خود باشد مسلما شرق اوکراین در صدر چنین فهرستی خواهد بود.

ارتش اوکراین اکنون به طور کامل ناحیه کریمه را تخلیه کرده است

باید درنظر داشت که در دوره ای که فضای جدایی طلبی تشدید می شود کنترل آن بسیار دشوار خواهد بود.

"تاکنون حداقل یک نفر در این حوادث کشته شده است.دولت روسیه گروههای اوکراینی راست گرای افراطی و طرفدار غرب را مسئول افزایش تنش در این مناطق می داند"هفته گذشته حتی یک کارزار تبلیغاتی تمسخر آمیز در اوکراین به راه افتاد که خواهان الحاق شهر دونتسک به بریتانیا است. این شهر صنعتی در شرق اوکراین در اواخر قرن نوزدهم میلادی توسط جان هیوز یک صاحب صنعت فلزات که اهل ناحیه ولز در بریتانیا بود، بنا شده است.

مولداوی

در ناحیه جدایی طلب ترانس‌نیستریا سربازان مشغول خاکبرداری در یک قبرستان نظامی در شهر تیراسپول

در هفته های اخیر ترانس‌نیستریا که ناحیه ای جدایی طلب در شرق کشور مولداوی است خواستار پیوستن به روسیه شده است. این ناحیه در سال ۱۹۹۰ مدعی استقلال شد ولی هیچگاه از سوی جامعه بین المللی به رسمیت شناخته نشده است. اکثریت مردم ناحیه ترانس‌نیستریا روس تبار و روس زبان هستند در حالیکه اکثریت مردم سایر بخشهای مولداوی به زبان رومانیایی صحبت می کنند.

علاوه بر این، یک ناحیه خودمختار دیگر نیز در جنوب مولداوی وجود دارد که با نام گاگاوزیا شناخته می شود و جمعیت آن حدود ۱۶۰ هزار نفر است. مردم این ناحیه به شاخه ای از زبانهای ترکی صحبت می کنند و مذهب آنها مسیحیت ارتدکس است.

در فوریه ۲۰۱۴ مقامات این ناحیه رفراندومی برگزار کردند که در آن بیش از ۹۸ درصد از شرکت کنندگان به پیوستن گاگاوزیا به اتحادیه گمرکی به رهبری روسیه رای مثبت دادند. دولت مولداوی اعلام کرد که این رفراندوم غیرقانونی است.

گرجستان

در سال ۲۰۰۸ روسیه وارد یک جنگ کوتاه مدت با حکومت گرجستان شد که در نتیجه آن دو ناحیه اوستیای جنوبی و آبخاز از خاک گرجستان جدا شدند.

مراسم یکشنبه عید پاک در تسخینوالی پایتخت اوستیای جنوبی، این ناحیه نه بخشی از روسیه است و نه یک کشور مستقل

هر چند در آن زمان هم دولت روسیه اعلام کرد که هدفش حفاظت از روس تباران این نواحی است ولی اکثر جمعیت در هر یک از این دو ناحیه به زبان محلی خود تکلم می کنند. با این همه بسیاری از آنها پاسپورتهای روسی دارند و با حکومت مرکزی گرجستان مخالف هستند.

ناحیه آبخاز به شکل یکجانبه در سال ۱۹۹۹ اعلام استقلال کرده بود. از آن زمان این دو ناحیه در یک حالت بلاتکلیف و نامعلوم به سر می برند. نه از سوی جامعه بین المللی به رسمیت شناخته شده بودند و نه رسما بخشی از خاک روسیه بودند.

ناحیه آبخاز با فدراسیون روسیه مرزهای مشترکی دارد که به ناحیه سوچی محل برگزاری بازیهای المپیک زمستانی سال ۲۰۱۴ بسیار نزدیک است.

اوستیای جنوبی با روسیه مرز مشترک ندارد.

"نیروهای ارتش روسیه در جوار مرز با اوکراین مانورهای متعددی انجام داده و هنور در آن نقاط مستقر هستند"اما اوستیای شمالی که بخشی از فدراسیون روسیه است خواهان استقلال از آن کشور است. تمام کالاهای مورد نیاز مردم باید از طریق تونل هایی که در دل کوهستانهای غرب قفقاز کشیده شده اند به این ناحیه منتقل شود. بهای اجناس بسیار بالا، بیکاری شدید و فساد مالی و اداری گسترده است.

لتونی، لیتوانی و استونی

در دو کشور لتونی و استونی حدود ۳۰ درصد از جمعیت را روسها تشکیل می دهند. این سه کشور که به جمهوریهای بالتیک شهرت دارند در اوایل دهه ۱۹۹۰ و پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی استقلال خود را بازیافتند.

برخی در لتونی در مورد آنچه که برای کشورهای صاحب جمعیت روس تبار ممکن است اتفاق بیافتد، نگران هستند

در هر دو کشور لتونی و استونی دانستن زبان رسمی کشور جزو شروط اصلی کسب شهروندی است. بنابراین برخی از روس تباران و روس زبان هایی که در این دو کشور متولد شده اند یا نمی توانند و یا نمی خواهند شهروند این کشورها شوند.

بسیاری از روس تباران از تبعیض علیه آنها شکایت دارند و می گویند سختگیری در مورد زبان باعث شده که اشتغال برای آنها بسیار دشوار شود.

در لیتوانی جمعیت روس تبار حدود پنج درصد است و برای داشتن شهروندی این کشور شرط زبان الزامی نیست.

اوایل ماه مارس ۲۰۱۴ دولت روسیه به نحوه رفتار با روس ها در کشور استونی به شدت اعتراض کرد، همان نکته ای که روسیه دخالت نظامی خود در ناحیه کریمه را با آن توجیه کرد.

البته کشورهای ناحیه بالتیک هم عضو اتحادیه اروپا و هم عضو پیمان نظامی ناتو هستند.

هر گونه اقدام روسیه علیه تمامیت ارضی این کشورها پیامد جدی ای خواهد داشت. ماده پنجم پیمان نظامی آتلانتیک شمالی - ناتو- می گوید هر گونه تعرضی به یکی از اعضای این پیمان تعرض به تمامی اعضا قلمداد خواهد شد.

شمال قزاقستان

یک بازیگر در نقش پوشکین شاعر نام آور روس، به روسای جمهور روسیه و قزاقستان در دیداری از شهر اورال خوش آمد می گوید.

بیش از نیمی از جمعیت ساکن این ناحیه روس تبار هستند که همچون ناحیه کریمه یک زمانی جزو خاک روسیه بود. مناسبات بین روسیه و شمال قزاقستان به دوران تزارها برمی گردد. شهرهایی نظیر پاولودار و یا اورالسک در آن دوران به عنوان پایگاههای مرزی توسط روسها در شمال قزاقستان بنا شدند.

قزاقستان نیز همچون اوکراین در سال ۱۹۹۴ با امضای قراردادی با روسیه در مقابل خلع سلاح هسته ای خود، از آن کشور نوعی حمایت دفاعی دریافت کرد. ناحیه شمالی قزاقستان برخلاف کریمه به دریا راه ندارد ولی تاسیسات فضایی مهم روسیه یعنی بایکونور در آنجا واقع شده است.

دولت قزاقستان با روسیه روابط بسیار نزدیکی دارد و همراه با بلاروس جزو اتحادیه گمرکی مشترک با روسیه است.

"هفته گذشته حتی یک کارزار تبلیغاتی تمسخر آمیز در اوکراین به راه افتاد که خواهان الحاق شهر دونتسک به بریتانیا است"دولت قزاقستان به طور رسمی در مجادله مربوط به اوکراین موضع بی طرفانه اتخاذ کرده ولی خواهان یک راه حل صلح آمیز شده است.

سایر جمهوری های آسیای میانه

میلیونها تاجیک در روسیه به کارگری مشغول هستند

درصد روس تباران ساکن کشورهای آسیای میانه متفاوت است. در تاجیکستان حدود یک درصد ولی در قرقیزستان بیش از ۱۲ درصد است. پس از فروپاشی اتحاد شوروی و استقلال این جمهوریها، تعداد زیادی از روسها به روسیه مهاجرت کردند.

با این همه اقتصاد این کشورها با روسیه پیوندهای زیادی دارد، چه از نظر حجم تجارت و چه از نظر کارگر مهاجر. بعید است که روسیه به دنبال دخالت در این منطقه باشد. ولی تنش ناشی از حوادث کریمه به خصوص کاهش ارزش برابری روبل و اعمال تحریم علیه بخش هایی از اقتصاد روسیه می تواند روی جمهوریهای آسیای میانه نیز تاثیر بگذارد.

کارگران مهاجری که تحت تاثیر این وضعیت ممکن است بیکار شده و به تاجیکستان و قرقیزستان برگردند برای دولتهای آن دو کشور مشکل آفرین خواهند شد.

ارمنستان و جمهوری آذربایجان

در سپتامبر ۲۰۱۳ سرژ سرکیسیان رییس جمهور ارمنستان (راست با کراوات صورتی) برقراری روابط نزدیک با اروپا را رها کرد و تصمیم گرفت به اتحادیه گمرکی مشترک با روسیه بپیوندد

در ارمنستان جمعیت روس تبار چندانی زندگی نمی کند و در جمهوری آذربایجان نیز روسها حدود یک درصد هستند. هر دو این کشورها از نظر جغرافیای سیاسی ناگزیر هستند یک تعادل بسیار ظریفی را بین غرب و روسیه رعایت کنند. ارمنستان نیز مثل اوکراین خود را برای امضا یک قرارداد همکاری نزدیک با اتحادیه اروپا آماده می کرد. ولی در ماه سپتامبر اعلام کرد که به جای آن به اتحادیه گمرکی مشترک با روسیه خواهد پیوست.

طبق توافق مربوط به استقلال ارمنستان از اتحاد شوروی در سال ۱۹۹۱ روسیه یک پایگاه نظامی در خاک این کشور حفظ کرده است.

جمهوری آذربایجان به خاطر صادرات نفت و گاز به اتحادیه اروپا از نظر اقتصادی کمتر به روسیه وابسته است. خط لوله ای که به ترکیه منتهی می شود به جمهوری آذربایجان امکان داده که به انتقال انرژی از طریق روسیه محتاج نباشد.

"این شهر صنعتی در شرق اوکراین در اواخر قرن نوزدهم میلادی توسط جان هیوز یک صاحب صنعت فلزات که اهل ناحیه ولز در بریتانیا بود، بنا شده است"روسیه تمایل دارد که هر دو کشور جمهوری آذربایجان و ارمنستان را در میدان نفوذ خود حفظ کند ولی به احتمال زیاد برای این هدف خود از اقدامات اقتصادی استفاده خواهد کرد و نه اعمال فشار نظامی.

بلاروس

با وجود پایان عمر شوروی در سال ۱۹۹۱، بلاروس و سایر کشورهای سابق عضو اتحاد جماهیر شوروی هنوز هم "روز دفاع از سرزمین مادری" را در ۲۳ فوریه برگزار می کنند

بلاروس در حال حاضر جزو متحدان اصلی دولت روسیه است. هر چند فقط حدود هشت درصد از مردم این کشور خود را روس قلمداد می کنند ولی زبان بیش از ۷۰ درصد از مردم روسی است.

دلیلی برای دخالت نظامی روسیه در این کشور وجود ندارد چون روابط دو طرف بسیار نزدیک و دوستانه است. بلاروس رسما در یک نوع اتحاد اقتصادی با روسیه است و روسی در این کشور یک زبان رسمی است.