حیرت به زبان ساده، از ابن‌سینا تا انیشتین و مولوی

به گزارش «مبلغ»- دکتر عباس طارمی، مولوی پژوه معاصر در یادداشت جذابی که به مناسبت ۷ و ۸ مهر ماه روز بزرگداشت شمس تبریزی و مولوی نوشته است مفهوم حیرت را در عرفان با بیانی ملموس و عمومی تبیین کرده است که در ادامه میخوانید:

حیــرتی باید که روبَــد فکر را / خورده حیرت فکر را و ذکر را (دفتر سوم -مثنوی مولوی)
ابن سینا آزمایشی فکری دارد با عنوان انسان معلق در فضا، انسانی معلق در فضا تصور کنید که همه حواس او قطع است و در خلا بی نهایتی است و هیچگونه ادراک حسّی از خود و جهان ندارد ولی همین انسان یک ادراک باطنی و شهودی از خود و وجودش دارد. این ادراک حصولی و اکتسابی نیست یعنی از طریق حواس یا به کمک یک آینه یا شخصی دیگر و یا از طریق یادگیری به هر وسیله ای بدست نمی آید بلکه در این حالت با یک ادراک بی واسطه و شهودی خود را می یابید و هیچگاه از یاد نمی برید و همیشه با ماست.
حیرت یک نوع ادراک بی واسطه از هستی توأم با دریافتی از عظمت عالم وجود و خُردی خویشتن است. انیشتین فیزیکدان و صاحب نظریه نسبیت یکی از تجربه های حیرت انگیز خود را در کتاب نسبیت توصیف می کند و می گوید برای لحظاتی خودم را شناور در جهان و ذره ای از کهکشان ها می یافتم.
در لحظه حضور و حیرت، همه افکار و تخیلات از ذهن و نفس می گریزند و جریانی قدرتمند از آگاهی و هستی از نفس سالک عبور می کند و او را از خود بیخود می کند.
اگر چنین تحربه ای برای یک دانشمند یا یک سالک برای لحظاتی در طول عمرش رخ می دهد برای یک عارف در عالم فنا این حیرت همیشگی و دائم است و مدام این جریان قوی در نفس او موج می زند همچون دریا و اقیانوسی از امواج نور که سر ریز آن به صورت کلمات معجزآمیز و حیات بخش بر ما فرو می ریزد و حضرت مولانا چنین است و چنین می کند. بقول شیخ بهایی:

مثنـــوی معنـــوی مولـــوی / هست قرآن در زبان پهلوی