مقصد پنجشنبه رئیس جمهور؛ این هفته «دوشنبه» / عضویت دائم در شانگ‌های و «تغییرات دیپلماسی» در تهران

گروه سیاسی خبرگزاری دانشجو، زهرا مهران راد؛ در حالی رئیس جمهورسیزدهم اولین سفر بین المللی خود را در روز پنج شنبه به دوشنبه پایتخت تاجیکستان آغاز می‌کند، کشوری که اگرچه همسایۀ ایران نیست، ولی به سبب پارسی‌زبانی مردمان آن و فرهنگ و علایق مشترک در حوزۀ تمدنی «نوروز» تعریف می‌شود، در صورت به نتیجه رسیدن درخواست ایران برای عضویت در اجلاس شانگ‌های پس از ۱۱ سال این اتفاق یک گام بلند در دولت رئیسی و یک «کودتای دیپلماسی»  محسوب می‌شود.

پذیرش عضویت ایران در سازمان شانگ‌های با اجماع هر ۸ کشورعضویعنی چین، روسیه، هند، پاکستان، قزاقستان، ازبکستان، قرقیزستان و تاجیکستان صورت می‌گیرد؛ و از جهت اداری و حقوقی هم باید شرایط و مقررات دو جانبه میان سازمان و کشور متقاضی عضویت فراهم شود و حدود ۲۸ سند حقوقی میان طرفین امضا شود.

ایران برخلاف رقبای خود در خلیج فارس، یعنی عربستان سعودی و امارات متحده عربی، که همواره سعی در کسب رضایت قدرت‌های غربی داشته اند تا متحد اصلی امنیتی خود، یعنی ایالات متحده را تحریک نکرده باشند؛ مدتهاست که عضو ناظر سازمان همکاری شانگ‌های است.

بسیاری از تحلیلگران سیاسی بر این باورند که با توجه به طرفداری تیم دولت سیزدهم در بهبود روابط با شرق سفر آقای رئیسی به دوشنبه و به نتیجه رسیدن عضویت ایران در شانگ‌های نقطه عطف روابط ایران با شرق باشد و به کشور در مقابله با تاثیرات تحریم‌های شدید آمریکا کمک کند.

*کاهش تعهدات امنیتی آمریکا و تمایل سعودی برای روابط جدی تر دراجلاس شانگهای/برگ برنده عضویت ایران

از طرف دیگر کاهش تعهدات امنیتی ایالات متحده سبب میشود که کشورهایی، چون عربستان و امارات برای تامین امنیت خود و جبران بی تعهدی آمریکا به دنبال برقراری روابط جدی‌تر با سازمان همکاری‌های شانگ‌های باشند که دراین صورت عضویت رسمی تهران در این اجلاس می‌تواند برگه برنده ایران در برابر این کشور‌ها باشد.

شنیده‌ها حکایت دارد که سازمان همکاری شانگ‌های در اجلاس سران در شهر دوشنبه به عربستان سعودی و مصر موقعیت "شریک گفتگو" بدهد.

در این بین واکنش کشور‌های اصلی عضو شانگ‌های نیز به درخواست و پیگیری ایران برای عضویت در اجلاس شانگ‌های با اهمیت است.

تاثیر تحولات افغانستان بر عضویت ایران در شانگ‌های

چین و روسیه البته به عنوان دوکشور تاثیر گذار، در گذشته تمایلی به پذیرش عضویت کامل ایران در این اجلاس نداشتند، زیرا نمی‌خواستند روابط متعادل خود را با ایران و مخالفان آن بر هم بزنند. اما تحولات افغانستان می‌تواند معادلات سیاست گذاران این دو کشور را با با تغییراتی مواجه کند و به ایران فرصت عضویت ۲ ساله در اجلاس شانگ‌های را بدهند تا در این مدت بتوانند، همکاری تهران را در امور افغانستان جلب کنند.

بر اساس گزارش «سی‌ان‌اس نیوز»، سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه در تازه‌ترین اظهار نظر خود با رد درخواست آمریکا برای منزوی ساختن ایران، از عضویت کامل ایران در سازمان همکاری شانگ‌های حمایت کرده است.

**حمایت روسیه از عضویت ایران در سازمان شانگ‌های

لاوروف در سخنانی در یک مجمع ژئوپلتیک در دهلی‌نو خاطرنشان کرد که سازمان همکاری شانگ‌های دربرگیرنده چین، پنج کشور عضو سابق اتحاد شوروی (روسیه، قزاقستان، تاجیکستان، قرقیزستان و ازبکستان)، هند و پاکستان است. ایران عضو ناظر این سازمان است و ما از درخواست ایران برای عضویت کامل حمایت می‌کنیم.
وزیر خارجه روسیه تاکید کرد: همچنین اکثر کشور‌های عضو سازمان همکاری شانگ‌های از درخواست ایران حمایت می‌کنند و من اطمینان دارم که این درخواست محقق خواهد شد.

*سیگنالهای مثبت چین به عضویت ایران در شانگهای

از طرف دیگر "جینگ شوانگ" سخنگوی وزارت امور خارجه چین در واکنش به اظهارات لاوروف درباره پیوستن ایران به سازمان همکاری شانگ‌های گفت: می‌دانیم که ایران به عنوان عضو ناظر از مدت‌ها پیش در رویداد‌های مرتبط مشارکت داشته است. در ارتباط با افزایش اعضای این سازمان، چین در ارتباط نزدیک با سایر اعضا خواهد بود و ما با یکدیگر تصمیم خواهیم گرفت.

ایران و چین طی سال‌های اخیر روابط گسترده و تنگاتنگی داشته اند. در حاشیه اجلاس گذشته سازمان شانگ‌های در بیشکیک قرقیزستان نیز، روحانی با شی جین‌پینگ، همتای چینی خود و دیگر عضو قدرتمند شانگ‌های دیدار و گفتگو کرده بود.

در این دیدار ضمن تأکید بر تعهد ایران به برجام و انتقاد از یکجانبه‌گرایی آمریکا و خروج این کشور از برجام بدون هرگونه بهانه‌ای، به ظرفیت‌های فراوانی برای گسترش روابط با چین اشاره شد ورییس دولت دوازدهم گفته بود که ایران با توجه به موقعیت ممتاز جغرافیایی، آماده است نقش مهم و پیش‌برنده‌ای در پروژه کمربند–راه ایفا کند.

همچنین ایران علاوه بر ادامه همکاری با چین در حوزه انرژی، علاقمند به توسعه زیرساخت‌ها برای روابط پایدار و راهبردی در تامین انرژی چین است.

شی جین‌پینگ نیز در حاشیه اجلاس سازمان همکاری شانگ‌های به همتای ایرانی خود اطمینان داده بود که کشورش بدون توجه به شرایط موجود به گسترش مناسبات خود با تهران ادامه خواهد داد.

بدین ترتیب می‌توان گفت هدف اعلام نشدۀ سفرحجت الاسلام رئیسی به تاجیکستان و شرکت در اجلاس شانگ‌های تأکید بر جدی بودن ایران در نگاه به شرق و مهمتر از آن انتظار پذیرش عضویت رسمی ایران در این اجلاس است، گرچه عضویت ایران در اجلاس شانگ‌های گامی اساسی و جدی در مقدمه تحقق قرارداد ۲۵ ساله ایران و چین به حساب می‌آید، اما غیبت علی لاریجانی  به عنوان مسئول ارشد پی‌گیری تفاهم نامۀ ۲۵ ساله با چین معرفی شده، جای تعجب دارد.

به هرحال پس از عملکرد دولت دوازدهم و انتقادات جدی تحلیگران سیاسی در خصوص چینش همه تخم مرغ‌ها در سبد غرب حال باید منتظر ماند و دید منتقدان این عملکرد حالا با به دست گرفتن قدرت در ایران چطورمی توانند این ضعف و نقصان بی توجهی به شرق و اوراسیا را با ایجاد تعادل در برقراری روابط بین غرب و شرق و تحریک حس رقابت در آن‌ها برای همکاری‌های اقتصادی با ایران جبران کنند؟