نگاهی به گزارشات محیط‌ زیستی هفته های اخیر در ایران

هرانا - ۱۶ دی ۱۴۰۱

خانه > slide, بهداشت و محیط زیست > نگاهی به گزارشات محیط‌ زیستی هفته های اخیر در ایران

خبر اختصاصی
تاریخ : ۱۴۰۱/۱۰/۱۶
دسته : slide,بهداشت و محیط زیست
لینک کوتاه :
کد خبر : ۴۶۲۲

چاپ خبر

نگاهی به گزارشات محیط‌ زیستی هفته های اخیر در ایران

خبرگزاری هرانا – حق بر محیط زیست و مبانی فلسفی آن، از قواعد حقوق بشر و حقوق طبیعی نشأت گرفته شده است. ابتدایی ترین حق طبیعی انسان در این کره خاکی، «حق حیات» است. اما طی دهه های اخیر به دلیل استفاده بی رویه از منابع طبیعی، عدم نظارت و توجه به مباحث زیست محیطی و الگوهای صحیح، محیط زیست طبیعی به شدت دچار صدماتی شده است. گزارش پیش رو حاصل ثبت ۱۱۷ واقعه محیط زیستی ایران است که در هفته های اخیر منتشر و به هدف آگاهی سازی گردآوری شده است.

به گزارش خبرگزاری هرانا، ارگان خبری مجموعه فعالان حقوق بشر در ایران، آسیب رسانی به جنبه های مختلف محیط زیست در ایران کماکان ادامه دارد. از سویی شهروندانی وجود دارند که به دلیل عدم آموزش یا نیازهای مالی دست به تخریب و آسیب رسانی به محیط زیست می زنند و از سوی دیگر نهادهای متولی در تلاش هستند تا از حجم این آسیب ها بکاهند، هر چند این تلاش ها قابل تقدیر است اما به نظر نمی آید میزان آن با شرایط محیط زیستی ایران تطبیق داشته باشد.

حیات وحش

حیات‌ وحش به کلیه جانداران از قبیل پستانداران، پرندگان، خزندگان و دوزیستان و تمام گیاهانی گفته می‌شود که به صورت وحشی و طبیعی بدون دخالت یا کمک انسان بر روی کره زمین زندگی کرده و آب و خوراک خود را خود تأمین می‌کند.

"اما طی دهه های اخیر به دلیل استفاده بی رویه از منابع طبیعی، عدم نظارت و توجه به مباحث زیست محیطی و الگوهای صحیح، محیط زیست طبیعی به شدت دچار صدماتی شده است"اما دخالت و تصرف انسان در زیستگاه های طبیعی و مصرف بی‌رویه منابع طبیعی بسیاری از گونه های حیاط وحش را در معرض انقراض قرار داده است.

طی مدت گذشته، خبری مبنی بر بیماری “ارس” پلنگ باغ وحش مشهد در رسانه منتشر شد که مدیر باغ وحش وکیل‌ آباد در خصوص جزئیات آن اعلام کرد:” ارس در حال حاضر حدود ۱۱ سال سن دارد و در سال ۹۱ در حین زنده‌گیری توسط شکارچیان بر اثر ضربه سنگ به سرش دچار صدمات مغزی شده است.”

وی همچنین افزود: “ارس حدود ۶ سال است که دارو می‌خورد و در این مدت با داروی ویتامین زنده مانده است.”

از سوی دیگر، طی مدت گذشته حامیان حقوق حیوانات در ایران با انتشار عکس‌هایی از تلف شدن سگ‌ هایی خبر دادند که از سوی مسئولان یک پناهگاه در اطراف جاده ساوه و رود شور در استان مرکزی رها شدند. به گفته این فعالان، جنازه‌ تعدادی از این حیوانات در اثر برخورد با خودروهای عبوری متلاشی شده یا از شدت سرما یخ زده و جان سپرده‌اند.

افزون بر این، گزارشات داخلی حاکی از تلف شدن شمار زیادی از حیوانات وحشی در جاده پارک ملی گلستان به طور سالانه است.

رییس سازمان حفاظت محیط زیست کشور در این رابطه گفت: “جاده میان‌گذر پارک ملی گلستان یک انقطاع اکوسیستمی ایجاد کرده و به‌ طور میانگین سالانه ۲۳۰ رأس از حیات‌ وحش منطقه به دلیل وجود همین جاده از بین می‌روند.”

علاوه بر این، اخیرا ویدیویی از یک خرس فلج و سرگردان در فضای مجازی منتشر شد که نشان میداد بر اثر اصابت گلوله شکارچیان زخمی شده است.

در همین راستا، رئیس اداره حفاظت محیط زیست رودبار از نجات و رهاسازی یک قلاده خرس قهوه‌ای گرفتار در باغ‌های کشاورزی محدوده لاکه این شهرستان خبر داد.

علی فرهی تکرمی در این خصوص گفت: “با اطلاع از گرفتار شدن یک قلاده خرس قهوه‌ای در فنس باغ‌های کشاورزی روستای ییلاقی لاکه رودبار، ماموران یگان حفاظت و کارشناسان محیط زیست روبار در محل حاضر شدند. پس از تأیید اینکه زخم حیوان جدی نیست و قابلیت رهاسازی را دارد، خرس را به زیستگاه مناسب و خارج از باغ منتقل و پس از به دست آوردن هوشیاری کامل رهاسازی شد.”

بازداشت و محکومیت متخلفان محیط زیستی

یکی از موضوعات مورد بحث محیط زیست مسئله حمایت از منابع طبیعی بوده و از سوی دیگر، حفاظت از جنگل‌ها،حیات وحش و جلوگیری از قاچاق چوب، شکار و صید بی رویه به عنوان بخشی از مقوله حفاظت از منابع طبیعی، و در نهایت حفظ محیط زیست تلقی می‌شود. بسیاری از حیوانات، به دلیل شکار غیرقانونی در معرض خطر قرار دارند.

طی مدت اخیر با تلاش محیط بانان و جنگل بانان، دستکم ۹۱ شکارچی و صیاد متخلف که حاصل جمع آوری ۴۲ گزارش منابع رسمی است در استان های اردبیل، گلستان، مازندران، ایلام، البرز، کرمان، سمنان، سیستان و بلوچستان، کرمانشاه، کهگیلویه و بویراحمد، کردستان، بوشهر، خراسان رضوی و مرکزی دستگیر و به مراجع قضایی معرفی شدند. علاوه بر این، طی این بازه زمانی بیش از ۴۶ تن چوب قاچاق در استان کهگیلیویه و بویراحمد، کرمان و ایلام کشف و ضبط و ۴ نفر در این راستا بازداشت شدند.

از سوی دیگر، فرمانده یگان حفاظت محیط زیست خراسان رضوی اعلام کرد:‌ “شکار و صید غیرمجاز متخلفان طی ۹ ماه گذشته از سال در استان ۳۱ میلیارد ریال به محیط زیست خسارت وارد کرده است.”

وی در این ارتباط افزود: “طی ۹ ماه گذشته از سال جاری تعداد ۷۷۸ متخلف شکار و صید در خراسان رضوی شناسایی و دستگیر شدند که در این قالب ۵۰۹ پرونده در مراجع قضایی تشکیل شده است.”

حق تنفس و هوای پاک

بر اساس گزارش‌ها، سالانه تعداد پرشماری از شهروندان بر اثر آلودگی هوا جان خود را از دست می‌دهند.

این مشکل علتی جز سو مدیریت و عدم توجه به کنوانسیون‌ها و قراردادهای بین‌المللی در این زمینه ندارد.

شاخص کیفی هوا طی مدت گذشته در شهرهای تهران ۱۵۱، اهواز ۱۷۵، ماهشهر ۱۸۷، شادگان ۱۶۷، دشت آزادگان ۱۵۵،

اندیمشک ۱۰۳، دزفول ۱۱۱، قزوین ۱۵۱، مشهد ۱۴۹، شیراز ۱۰۵، تبریز ۱۲۶، ساوجبلاغ ۱۷۱، کرج ۱۷۶، اشتهارد ۱۷۸، فردیس ۱۶۹، دزفول ۱۳۷، شوشتر ۱۳۵ و هندیجان ۱۲۲، قم ۱۵۵ و همچنین در همدان و اراک در شرایط ناسالم برای گروه های حساس و یا تمام گروها اعلام شد.

همچنین، رئیس اداره پایش و امور آزمایشگاه‌های اداره کل حفاظت محیط زیست خراسان جنوبی از ثبت ۸۱ روز هوای نامطلوب از ابتدای سال تا پایان آذرماه در این استان خبر داد.

همچنین، از آغاز سال جاری تاکنون تهرانی‌ها ۲ روز هوای پاک، ۱۴۸ روز هوای قابل قبول، ۱۱۴ روز هوای ناسالم برای گروه‌های حساس، ۱۶ روز هوای ناسالم برای تمام افراد، ۲ روز هوای بسیار ناسالم و ۲ روز هوای خطرناک را تجربه کرده‌اند.

در خبری دیگر، احد جلیلیان مدیر کل محیط زیست استان کرمانشاه در خصوص میزان آلودگی هوا در ٩ ماهه سال جاری اظهار کرد: “در ٩ ماهه سال جاری، شهرستان های کرمانشاه ٢٧ روز، اسلام آباد غرب ١٣ روز، سرپل ذهاب ١١۴ روز، قصر شیرین ٧۶ روز، پاوه ٢٧ روز و کنگاور ٢۵ روز در شرایط آب و هوایی غیر استاندارد قرار داشتند.”

وی گفت: “از این تعداد شهرستان کرمانشاه ٢۵ روز در حالت هشدار ٢ روز در بحران و شهرستان اسلام آباد غرب ١٢ روز در هشدار و ١ روز بحرانی بوده است.”

در همین راستا، رئیس گروه سلامت هوا و تغییر اقلیم وزارت بهداشت گفت: “سالانه حدود ۲۰ هزار نفر در کشور به علت آلودگی هوا زندگی خود را از دست می دهند.”

به طور کلی جنگل‌ها در نتیجه عمل کربن گیری مرتباً گاز کربنیک هوا را که در اثر تنفس موجودات زنده و فعل و انفعالات شیمیایی و آلودگی های محیط زیست وارد هوا می‌شود جذب کرده و گاز اکسیژن را پس می‌دهد. از این رو باید مورد توجه ویژه ای قرار گیرند.

بنابر اعلام منابع رسمی طی ماه های گذشته ۱۱۰ هکتار از جنگل‌ها و منابع طبیعی کشور در استان های اصفهان، خوزستان، مازندران، فارس، گیلان و کرمان طعمه حریق شدند. آتشی که در فقدان تجهیزات اطفای حریق حتی به مناطق حفاظت ‌شده نیز گسترش پیدا کرده و فعالان زیست‌ محیطی بارها از بی‌توجهی مقام‌های دولتی انتقاد کرده‌اند.

در یکی از این حوادث، درخت زیبا و قدیمی چنار «دوشنگان» روستای محمد آباد شهرستان درمیان در خراسان جنوبی با ۷۵۰ سال سن در آتش سوخت.

علاوه بر این، مدیرعامل سازمان پارک‌ها و فضای سبز شهرداری اصفهان از آتش سوزی عمدی در ۱۵ نقطه از فضای سبز این شهر خبر داد.

فرمانده یگان حفاظت اداره‌ کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان مازندران منطقه نوشهر نیز گفت: “در شش ماهه نخست امسال ۱۲ فقره آتش سوزی با وسعت ۲ هکتار در عرصه های جنگلی و مرتعی منطقه اتفاق افتاده است.

افزون بر این، سرپرست منابع طبیعی استان فارس اعلام کرد: “۴۰ فقره آتش‌سوزی در شهرستان‌های ارسنجان، فیروزآباد، شیراز، خفر، کوار، قیر و کارزین و پاسارگاد رخ دادهه است.”

خشک‌ سالی

خشک‌سالی می‌تواند باعث عدم توازن در میزان آب و در نتیجهٔ آن کمبود آب، نابودی گیاهان، کاهش عمق آب‌های سطحی و خاک مرطوب می‌شود. این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که تبخیر سطحی و تبخیر آب از گیاهان از حد معمول در مدت معین بیشتر شود و عدم مدیریت صحیح منابع آبی در کشور، اثرات جبران ناپذیر این مهم را عمیقتر میکند.

بر همین اساس در نتیجه فقدان مدیریت کارآمد، خشکسالی و کمبود آب در بسیاری از استان های کشور رو به افزایش است و خسارات جبران ناپذیری را بر اکوسیستم این مناطق وارد کرده است.

بنابر گزارشات، معاون فنی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری کهگیلویه و بویراحمد اعلام کرد: “تاکنون ۸۰ هزار هکتار از جنگل های بلوط این استان بر اثر تغییرات اقلیمی، خشکسالی های پی در پی و نفوذ ریزگردها دچار خشکیدگی شده است.”

همچنین، مدیرعامل شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور گفت: “در حال حاضر حدود ۲۷۰ شهر کشور دچار تنش آبی هستند.”

در همین راستا، رئیس بخش تحقیقات حفاظت خاک و آبخیزداری مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان زنجان با بیان اینکه در سطح این استان ۲۳ درصد بیابان قطعی و اولیه داریم، عنوان کرد: “۱۳ درصد از اراضی کشاورزی استان نیز در معرض تبدیل به بیابان است.”

همچنین، معاون شرکت مدیریت منابع آب ایران از بحرانی بودن وضعیت آبی ۸۴ شهر در کشور خبر داد.

بحران پسماند و آلاینده های محیط زیستی

بنابر گزارشات، مدیرکل دفتر محیط زیست و خدمات شهری سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور گفت: “روزانه ۴۵ هزار تن زباله در مناطق شهری و ۱۰ هزار تن در مناطق روستایی تولید می‌شود و متوسط سرانه تولید زباله هر نفر در شهر ۷۶۰ گرم و در روستاها ۴۸۵ گرم است.”

بر اساس آمار در سال ۲۰۲۱ ایران رتبه ۱۷ در تولید زباله را داشت همچنین به نقل از اطلس کلانشهر تهران هر فرد به‌طور متوسط سالانه شش برابر وزن خود زباله تولید می‌کند. متوسط سرانه زباله تولید شده در تهران ۳۲۰ کیلوگرم است.

به علاوه، در حالی که سرانه تولید زباله در جهان حدود ۱۱۰ کیلوگرم در سال و سرانه روزانه در مقیاس جهانی ۲۵۰ تا ۳۰۰ گرم است، این رقم در ایران ۶۰۰ گرم و در شمال شهر تهران ۱۲۰۰ گرم است.

در خبری دیگر، رئیس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان دزفول گفت: “فقط ۴۰ درصد فاضلاب شهرستان تحت پوشش شبکه فاضلاب قرار دارد و بیش از ۶۰ درصد دیگر وارد رودخانه می‌شود.”

مسعود نوری پور، رئیس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان دزفول اظهار کرد: “فاضلاب چم گلک، زیباشهر، تیپ ۲۹۲ و فاضلاب خام حوالی پل مهرگان دزفول به صورت مستقیم وارد رودخانه دز می‌شوند؛ فاضلاب گاومیش آباد شرقی و غربی نیز هنگام خارج شدن ایستگاه پمپاژ از مدار به صورت خام وارد رودخانه می‌شود.”

افزون بر این، مردم معترض شهرستان کوار که از بوی نامطبوع کارخانه قند این شهرستان گلایه‌مندند، اظهار می‌کنند که نفسشان از بوی فاضلاب این واحد صنعتی به شمارش افتاده و صدای اعتراضاتشان تاکنون راه به جایی نبرده است.

در همین راستا، علی سلاجقه در نشست با فعالان حوزه صنعت و محیط زیست خراسان رضوی در شهرک صنعتی توس مشهد اظهارداشت: “به طور میانگین روزانه ۴۰۰ تانکر فاضلاب به صورت مستقیم در رودخانه کشف‌رود مشهد تخلیه می‌شود که با این مشکل این رودخانه تبدیل به فاضلاب رود شده است.”

علاوه بر این، محیط زیست کشور با مشکل دیگری به نام پسماند سوزی مواجه است.

پسماند سوزی معضلی است که در حاشیه شهرهای بزرگ مانند تهران رخ می‌دهد و در روزهای آلوده نفس کشیدن را برای شهروندان دشوارتر می‌کند و باعث تشدید آلودگی هوا در شرایط وارونگی دما می‌شود؛‌ آن هم در شرایطی که بر اساس «قانون هوای پاک» و «قانون مدیریت پسماند» پسماندسوزی ممنوع است.