عوامل مؤثر بر تمایل افراد به تسهیم دانش در شبکه‌های اجتماعی

امروز دانش به عنوان یک دارایی ارزشمند در سازمان‌ها محسوب می‌شود و تسهیم دانش به عنوان عنصری کلیدی در برنامه‌های مدیریت دانش کارآمد و مؤثر در نظر گرفته می‌شود.

از سویی شبکه‌های اجتماعی غیر رسمی مانند توییتر، اسکایپ، تلگرام و اینستاگرام به عنوان راهی مناسب و کارآمد جهت دستیابی، اشتراک و تبادل دانش بین افراد معرفی شده‌اند. این نوع شبکه‌های اجتماعی، مجرا‌های اطلاع‌یابی را در جهت آموزش، متنوع و گسترده می‌کنند، به گونه‌ای که افراد می‌توانند بدون صرف وقت و هزینه جهت رفت و آمد برای حضور در محیط آموزشی، با متخصصان و پژوهشگران رشته‌های مختلف در تعامل باشند و اطلاعات و دانش مورد نیاز خود را سریع‌تر و به آسانی به دست آورند.

بنا بر نظرات محققان، تغییر پارادایم در نوع ارتباطات و روابط اجتماعی، بر نوع دانش، شیوه‌های کسب دانش و نحوه اشتراک گذاری آن تأثیر گذاشته است. شبکه‌های اجتماعی پدیده‌هایی هستند که در حال حاضر می‌توانند تأثیر قابل توجهی بر روابط متقابل، لذت در کمک به دیگران، اعتماد و سازگاری داشته باشند. این همان جایی است که نقش شبکه‌های اجتماعی اهمیت پیدا می‌کند و آن‌ها را به عنوان یکی از مهم‌ترین پدیده‌های پرتکرار عصر حاضر مطرح می‌کند. دانش تنها دارایی شناخته شده است که با سهیم شدن دیگران در آن افزایش می‌یابد و تسهیم و توزیع آن به رشد آن کمک می‌کند.

"شبکه‌های اجتماعی پدیده‌هایی هستند که در حال حاضر می‌توانند تأثیر قابل توجهی بر روابط متقابل، لذت در کمک به دیگران، اعتماد و سازگاری داشته باشند"علاوه بر این، شبکه‌های اجتماعی به دلیل این که چگونگی به اشتراک‌گذاری دانش را تسهیل می‌کنند، این پتانسیل را دارند که نحوه انجام کسب و کار سازمان را در یک دوره اقتصادی پویا و نامطمئن تغییر دهند. همچنین شبکه‌های اجتماعی، به اشتراک‌گذاری مستمر دانش را در دنیای مجازی تسهیل می‌کنند.

در تحقیقی که توسط پژوهشگران مجتمع آموزش عالی گناباد، دانشگاه فردوسی مشهد و مؤسسه آموزش عالی خردگرایان مطهر انجام شده، عوامل مؤثر بر تمایل افراد به تسهیم دانش در شبکه‌های اجتماعی مورد بررسی قرار گرفته‌اند.

این تحقیق کاربردی با مشارکت دانشجویان تحصیلات تکمیلی مؤسسات آموزش عالی شهر مشهد انجام شده است و داده‌های به دست آمده از آن، با استفاده از روش‌های آمار توصیفی و استنباطی تجزیه و تحلیل شده‌اند.

مطابق نتایج بدست آمده، عواملی، چون روابط متقابل، لذت در کمک به دیگران، اعتماد، سودمندی ادراک شده، سهولت استفاده درک شده و سازگاری و نفوذ همکاران بر هنجار ذهنی کاربران، بر نگرش نسبت به تسهیم دانش، تأثیر مثبت و قابل توجهی دارند.

به گفته یوسف رمضانی، استادیار و پژوهشگر گروه مدیریت دانشکده علوم انسانی مجتمع آموزش عالی گناباد و همکارانش، با توجه به نتایج به دست آمده در پژوهش ما، می‌توان پیشنهاد‌های کاربردی زیر را ارائه کرد:

به مدیران و تصمیم گیرندگان پیشنهاد می‌شود که برای تشویق افراد به تسهیم دانش از آن دسته شبکه‌های اجتماعی استفاده کنند که دارای بیشترین نرخ سازگاری اطلاعاتی و کارکردی با اهداف فردی و سازمانی بوده و استفاده از آن‌ها برای مقاصد به اشتراک گذاری دانش آسان باشد.

همچنین در رابطه با متغیر نفوذ همکاران و با توجه به این که این متغیر شکل‌دهنده هنجار‌های گروهی تسهیم دانش است، پیشنهاد می‌شود که با استفاده از روش‌هایی مانند برگزاری دوره‌های آموزشی مرتبط و تشویق افراد برای به اشتراک گذاشتن دانش خود با همکاران، نسبت به تقویت نفوذ گروه‌های مرجع بر کارکنان در راستای نهادینه‌سازی فرهنگ تسهیم دانش اقدام کنند.

 پیشنهاد می‌شود که گروه‌های مرجع شکل‌دهنده هنجار‌های تسهیم دانش نیز در کانون توجه دست‌اندرکاران امر باشند. این گروه‌های مرجع حتی می‌توانند شامل خانواده افراد نیز باشند. اما کارکنان سازمان‌ها احتمالاً از گروه مرجع مدیران تأثیرپذیری بیشتری دارند؛ بنابراین مسئولین برای ترغیب افراد برای تسهیم دانش در شبکه‌های اجتماعی باید به همان اندازه که بر نیاز‌های دانشی کار کنند، تاکید دارند بر توجیه آموزشی مدیران نیز تمرکز داشته باشند.

این یافته‌های علمی پژوهشی را فصلنامه مطالعات رسانه‌های نوین وابسته به دانشگاه علّامه طباطبایی منتشر کرده است.