بسترها و چالش ها در روابط تهران و اسلام آباد

بسترها و چالش ها در روابط تهران و اسلام آباد گروه پژوهش های خبری – بررسی روابط دو جانبه میان ایران و پاکستان به عنوان دو کشور تاثیر گذار در منطقه از موضوعات با اهمیت در بستر روابط منطقه ای است. به همین منظور به گفتگو با محمد ابراهیم طاهریان کارشناس مسایل پاکستان نشستیم.

روابط ایران و پاکستان در منطقه همواره مهم و تعیین کننده بوده است. نقش دو کشور در حل مشکلات امنیتی ناشی از حضور قدرت های خارجی و مبارزه با تروریسم و مواد مخدر بر اهمیت روابط طرفین افزوده است. به منظور بررسی هر چه بیشتر روابط میان ایران و پاکستان در زمینه های مختلف سیاسی، اقتصادی، امنیتی و ...

"بسترها و چالش ها در روابط تهران و اسلام آباد گروه پژوهش های خبری – بررسی روابط دو جانبه میان ایران و پاکستان به عنوان دو کشور تاثیر گذار در منطقه از موضوعات با اهمیت در بستر روابط منطقه ای است"و همچنین شناخت بسترها و چالش های موجود، پژوهشگر ایرنا گفتگویی با محمد ابراهیم طاهریان کارشناس مسایل پاکستان و سفیر سابق ایران در اسلام آباد ترتیب داد که به شرح ذیل است.

سوال: از نظر شما روابط دو کشور ایران و پاکستان به لحاظ منطقه ای چرا مهم است و درجه اهمیت آن را چگونه ارزیابی می کنید؟

جواب: پاکستان پرجمعیت ترین همسایه ایران است و با ایران حدود هزار کیلومتر مرز مشترک دارد. ایران هم یکی از غنی ترین همسایه های پاکستان است. هم به لحاظ زیرساخت های اجتماعی و هم منابع طبیعی. به عبارت دیگر دو کشور که هر دو جمهوری اسلامی نیز هستند می توانند در سیاست های منطقه ای و در جهت ارتقای موقعیت آسیا مکمل هم باشند.

از آنجایی که توسعه و امنیت دو موضوع جمعی است این دو کشور که مهم و تعیین کننده در آسیا هم به شمار می روند، اگر به رشد روابط در حوزه های اقتصاد، سیاست، امنیت و ... دست یابند می توانند نقش بسزا و تعیین کننده ای را در آسیا و منطقه بازی کنند. از این جهت می توان گفت که روابط دو کشور روابط مهمی است. به همین دلیل به نظر می رسد که طی دهه های گذشته روابط تهران و اسلام آباد همیشه روابطی رو به جلو و رو به توسعه بوده است.

سوال: این روابط به لحاظ بین المللی و جهانی چه اهمیتی دارد به خصوص در حوزه افغانستان، امنیت و تروریسم؟

جواب: این نکته بسیار مهمی است.

"نقش دو کشور در حل مشکلات امنیتی ناشی از حضور قدرت های خارجی و مبارزه با تروریسم و مواد مخدر بر اهمیت روابط طرفین افزوده است"اگرچه در همه حوزه ها ازجمله حوزه های اقتصادی- سیاسی و همکاری های دو جانبه به نظر می رسد که همه شاخص ها، شاخص های رو به جلویی است، اما این رشد در شان دو کشور نیست و این شاخص ها می توانند رشد بیشتری داشته باشند. مثلا در موضوع افغانستان که موضوع مبتلابه منطقه است و کانون افراط گرایی محسوب می شود، به نظر می رسد که دو کشور نتوانسته اند کاری مشخص و جدی را در طول دهه های گذشته انجام دهند. چه در زمان اشغال افغانستان ازسوی شوروی سابق؛ علیرغم اینکه هر دو کشور حمایت های همه جانبه ای را برای دفاع از افغانستان و مقابله با اشغالگران شوروی داشتند و چه در شرایط فعلی که چیزی بیش از ۴۳ کشور در افغانستان حضور دارند، به نظر می رسد به دلایلی اسلام آباد و تهران یک همکاری مشخص و مدونی در جهت این موضوع نداشتند. همچنین در اجلاس ها و نشست های سه جانبه ای که تاکنون برگزار شده است خروجی مشخصی را نداشته اند. علیرغم اینکه هر دو کشور به اضافه افغانستان جزء سازوکار اقنصادی اکو هستند و ایران نیز جزء سازوکار وزارتی شانگهای نیز هست، ولی به نظر می رسد که در این حوزه یعنی در خصوص مسایل امنیتی و مبارزه با تروریسم باتوجه به فرصت های فراوانی که پیش روی هر دو کشور در جهت حل مشکلات دو کشور، منطقه و بین المللی وجود دارد، شاخص همکاری در این زمینه در حال حاضر شاخص قابل دفاعی در روابط میان دو کشور قرار نمی گیرد.

سوال: به نظر شما آیا جمهوری اسلامی ایران و پاکستان توانسته اند تاکنون در قالب سازمان اکو همکاری های سازنده ای داشته باشند؟

جواب: اکو یکی از بزرگترین و پرظرفیت ترین سازوکارهای اقتصادی در منطقه است. هم سابقه طولانی دارد و هم کشورهایی با ظرفیت های بالا، جمعیت، منابع و زیرساخت های فراوان عضو این سازوکار هستند، اما به نظر می رسد از ظرفیت های اکو هم تا الان در مقایسه با انواع همکاری هایی که در بقیه دنیا شکل گرفته در این منطقه و در میان کشورهای عضو اکو استفاده نشده است. علیرغم اینکه هم اکنون دبیرخانه اکو در تهران است و دبیرکل این سازمان فردی از افغانستان است به نظر می رسد که کشورهای عضو سازوکار اکو در مقایسه با روابط تجاری و در حقیقت تبادلی که با بقیه دنیا دارند در روابط داخلی خودشان به رشد کافی نرسیده اند. هرچند که به بحث اتصال راه ها، بیمه و تجارت دریایی تا حدودی توجه شده است، اما به نظر می رسد که با توجه به ظرفیت هایی که اعضای اکو دارند، این سازمان نیاز به یک توجه و نیاز به یک به روز کردن قوانین و مقررات میان کشورهای عضو دارد. به همین دلیل و با توجه به ظرفیت هایی که اعضا دارند توقع می رود که این سازمان در جایگاهی مناسب تر که در شان آن است قرار گیرد.

"به منظور بررسی هر چه بیشتر روابط میان ایران و پاکستان در زمینه های مختلف سیاسی، اقتصادی، امنیتی و .."از آنجایی که می شود گفت که تولیدکنندگان بزرگ منابع نفت و گاز ازجمله ایران و ترکمنستان عضو این سازوکار هستند، این سازمان به رشد کافی که مورد انتظارش بوده نرسیده است.

سوال: دلیل عدم رشد و پیشرفت را در چه می بینید؟

جواب: دلیل عدم رشد کافی تفاوت در قوانین و مقررات است. قبل از اینکه اکو انگیزه های اقتصادی داشته باشد، از ابتدا و از گذشته های بسیار دور که در قالب سنتو بود، بیشتر انگیزه های سیاسی در آن مطرح بوده است. باید مقررات اکو با توجه به ظرفیت های هر کشوری به روز شود و میان اعضا نگاه مشترک و تطبیقی وجود داشته باشند. به نظر می رسد که هم بعضا تفاوت دیدگاه در حوزه سیاسی و هم به روز نشدن مقررات در کشورهای عضو شرایط را به این وضعیت رسانده که اکو تاکنون انتظارات لازم را برآورده نکرده است.

دبیرخانه هم به نظر می رسد باید فعال تر عمل کند و از کارشناسان خبره تری استفاده کند که دانششان به روز باشد و بتوانند از همه تجربه هایی که در حوزه همگرایی اقتصادی در دنیا به وجود آمده است استفاده کنند و شرایط را از وضعیت تا حدودی ایستا به وضعیت پویایی برسانند. در قدم اول نیاز به یک همگرایی سیاسی داریم و بعد هم تبدیل آن به یک همگرایی اقتصادی این دو عنصر به هم پیوسته هستند و لازم و ملزوم یکدیگرند.

موضوع امنیت موضوعی است که برخی کشورهای اکو به ویژه افغانستان در این زمینه با چالش های جدی روبه رو هستند. این موضوع نیز می تواند در کنار دیگر عناصر گفته شده کارکرد اکو را با مشکل مواجه و رشد همگرایی در آن را به تاخیر بیاندازد.

سوال: به نظر شما در این میان غرب و به ویژه آمریکا با نزدیکی به پاکستان چه نقشی در روابط میان پاکستان و کشورهای منطقه ازجمله ایران ایفا می کنند؟

جواب: کارشناسان معتقدند که اتفاقی که در پاکستان افتاده است به ویژه در سال های اخیر تکثر کانون های قدرت است.

"و همچنین شناخت بسترها و چالش های موجود، پژوهشگر ایرنا گفتگویی با محمد ابراهیم طاهریان کارشناس مسایل پاکستان و سفیر سابق ایران در اسلام آباد ترتیب داد که به شرح ذیل است"در گذشته اگر احزاب شناخته شده سیاسی سرکار بودند به عنوان حکومت غیرنظامی امور کشور در اختیارشان بود یا اگر بحث کودتا در پاکستان بود طبعا تمامی کشور را در اختیار می گرفتند، اما الان شرایط نسبتا شرایط جدیدی است و تکثر کانون های قدرت و در حقیقت عدم همگرایی در خیلی از مسایل و در کنار آن دخالت های آشکار کشورهای فرانطقه ای خصوصا نوع اقداماتی که آمریکا در پاکستان انجام می دهد، چه بحث استفاده از هواپیماهای بدون سرنشین باشد چه موضوع عملیات های مختلف این کشور در پاکستان، کارشناسان را بر این باور رسانده است که پاکستان در وضعیت جدیدی قرار گرفته است. این شرایط جدید تکثر منابع قدرت و ایجاد کانون های مختلف قدرت است که هر کدام سعی می کنند به طور جداگانه بر سیاست خارجی تاثیر بگذارند. مثلا موضوع نامه مسوولان بالای پاکستانی به مقام های آمریکایی که برخی آن را به رییس جمهور، برخی به نخست وزیر و برخی دیگر به سفیر پاکستان نسبت می دهند، حاکی از مراجعه به یک نیروی خارجی برای حل و فصل مسایل داخلی بوده است. این شرایط وضعیت پاکستان نسبت به گذشته را از این جهت متمایز کرده است که واشنگتن را در جایگاهی قرار داده که بتواند منویات خودش را تحمیل کند. هر چند روابط اسلام آباد و واشنگتن در حوزه امنیت و نظامی و کمک های اقتصادی که پاکستان دریافت می کند دارای چند دهه زیر ساخت است و این زیر ساخت های قوی روابط دو کشور را حداقل در بعضی حوزه ها، پایدار جلو می برد.

به نظر می رسد که پاکستان در این شرایط در مرحله گذار است و باید منتظر بود و دید که بعد از افت و خیزهایی که در حوزه سیاست در پاکستان صورت می گیرد، روند تحولات به کدام سمت خواهد رفت. ولی آنچه مسلم است امروز پاکستان از عدم همگرایی در بین عناصر تعیین کننده و کانون های قدرت و مشکلات در زیر ساخت های اقتصادی به شدت رنج می برد و این شرایطی را فراهم کرده که کشورهای فرامنطقه ای بتوانند از این موضوع در جهت منویات خودشان که به اعتقاد برخی کارشناسان مدیریت بحران در منطقه است بهره ببرند و در حقیقت تعیین کننده تحولات فعلی در پاکستان باشند.

پژوهش**م.الف**9123

انتهای خبر / خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا) / کد خبر ۳۰۸۱۵۰۹۶