رویکرد هیئت حمایت از کرسی‌های نظریه‌پردازی آسیب‌شناسانه نیست

خبرگزاری فارس: معاون علمی دبیرخانه هیئت حمایت از کرسی‌های نظریه‌پردازی معتقد است که؛ هیئت حمایت از کرسی‌ها گاهی اوقات ناچار می‌شود نظریه‌ای را که اشکالاتی نیز بر آن وارد است به عنوان نظریه بپذیرد تا کم‌کار جلوه نکند. به گزارش خبرنگار آیین و اندیشه خبرگزاری فارس، در ۱۶ بهمن ۱۳۸۱ رهبر معظم انقلاب در پاسخ به نامه جمعی از علما و فضلای حوزه علمیه، خواستار تولید علم و جنبش نرم‌‌افزاری در کشور شدند و پس از یک سال از صدور این فرمان، نهادی با عنوان «هیأت حمایت از کرسی‌های نظریه‌پردازی، نقد و مناظره» در شورای عالی انقلاب فرهنگی تأسیس شد. هیئت حمایت است مأموریت اصلی و وظیفه اساسی این هیئت ـ‌که ‌زیرمجموعه شورای عالی انقلاب فرهنگی محسوب می‌شود‌ـ سیاست‌گذاری کلان متناسب با فعالیت‌های تعریفی و برنامه‌ریزی‌های کلان برای دستیابی به علوم انسانی بومی است. با توجه به نیاز روزافزون کشور به تولید علوم انسانی بر پایه علوم اسلامی و همچنین بومی‌سازی این علوم، گفت‌وگویی با «محمد هاتفی» معاون علمی دبیرخانه هیئت حمایت از کرسی‌های نظریه‌پردازی، نقد و مناظره به منظور بررسی هیئت متبوع وی انجام داده‌ایم که مشروح آن در پی‌آید. * لطفاً در ابتدای بحث گزارشی از اقدامات و تحولات هئیت ارائه کنید.

"بعد‌ها روسای ده دانشگاه به ترکیب اضافه شدند جمله در حال حاضر بیشتر از ۲۵ نفر خواهند شدند"ـ هیئت حمایت از کرسی‌های نظریه‌‌پردازی، با هدف گسترش کمی و کیفی کرسی‌ها در حوزه علوم انسانی و معارف دینی و مساعدت موثر به بسط آزاداندیشی و شکل‌گیری نهضت تولید علم و نظریه‌پردازی، توسط شورای عالی انقلاب فرهنگی در تاریخ هفدهم بهمن ماه ۱۳۸۲ راه‌اندازی شد تا هدف مذکور را به نحو سامان‌مند محقق نماید. هیئت حمایت از کرسی‌های نظریه‌پردازی نخست در راستای سازماندهی هیئت، هیئتی را شکل داده است این هیئت حدود ۱۹ تا ۲۰ عضو داشت که شامل شورای انقلاب فرهنگی، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، رئیس فرهنگستان و ... بعد‌ها روسای ده دانشگاه به ترکیب اضافه شدند جمله در حال حاضر بیشتر از ۲۵ نفر خواهند شدند. دبیر‌خانه تصمیمات هیئت را اجرایی می‌کند برای اینکه تصمیمات پیاده‌سازی شود در مرحله نخست شورای علمی شکل گرفت که متشکل از افرادی هستند که در حوزه‌های علوم انسانی مانند جامعه‌شناسی، ادبیات، حقوق، و مدیریت و... صاحب‌نظر بوده این شورای علمی تا به مدت یک تا دو سال به تنهایی به طرح‌نامه‌های که به دست شورا می‌رسید بررسی اولیه می‌کرند و پس از آن داور و ناقد برای طرحنامه مشخص می‌کرد.

و پس از مدتی که طرح‌نامه زیاد شده بود هیئت برای هر رشته شورای علمی تحت عنوان کرسی انتخاب کرد و هر کرسی ـ گروه علمی ـ تا به حال نزدیک ۱۷ تا ۱۸ نفر عضو داشتند و این افراد متخصصان رشته خاص بودند اما در حال حاضر هر کرسی از ۱۱ نفر عضو تشکیل شده است. کرسی هیئت شامل رشته‌های علوم‌انسانی هستند که وزارت علوم و تحقیقات و فناوری آن رشته‌ها را به رسمیت می‌شناسد قبلاً تعداد کرسی‌های هیئت ۱۶ کرسی بود که در حال حاضر به ۲۰ کرسی رسیده است اما نه به تفکیکی که وزارت علوم درنظر گرفته است به طور مثال، رشته‌های فلسفه، عرفان و کلام را در یک کرسی ادغام شده و برای هر یک از این رشته‌ها کرسی مجزا در نظر نگرفتیم. رشته پزشکی از هیئت حمایت از کرسی‌های نظریه‌پردازی درخواست کرده که جنبه انسانی پزشکی را به عنوان کرسی جداگانه بپذیرید که هیئت تحت عنوان «فقه، اخلاق و حقوق پزشکی کرسی» را شکل داد و با اضافه شدن کرسی جدید دیگری به نام فرهنگ و تمدن و فلسفه علوم شکل گرفت به تعداد کرسی‌های ما بالغ بر ۲۰ کرسی شده است. اعضای کرسی‌ها باید داری رتبه علمی بالاتر از دانشیار بوده و در آن رشته اشتهار داشته باشند و این طر‌حنامه‌های که از دانشگاه می‌آید کرسی داور و ناقد تهیه کرده و در فرایند برگزاری جلسه نقد و ارزیابی می‌شود و نمره بالاتر از ۵۰ مورد پذیرش قرار می‌گیرد. امتیاز ۵۰ تا ۷۰ متوسط محسوب می‌شود ۷۰ تا ۸۰ خوب و ۸۰ تا ۹۰ خیلی خوب و ۹۰ تا ۱۰۰ عالی محسوب می‌شود.

"صاحب‌نظر بوده این شورای علمی تا به مدت یک تا دو سال به تنهایی به طرح‌نامه‌های که به دست شورا می‌رسید بررسی اولیه می‌کرند و پس از آن داور و ناقد برای طرحنامه مشخص می‌کرد"هیئت به تناسب امتیازی که طرح‌نامه کسب می‌کند به حمایت از طرح‌نامه می‌پردازد و برای حمایت‌ها به جشنواره‌های مانند فارابی، بنیاد ملی نخبگان، صندوق حمایت از پژوهشگران معرفی می‌شوند و برای تشویق و هیئت برای ارائه نظریه امتیاز وتو قائل شده است. از جمله اینکه فردی از دانشیاری به استادی ارتقا پیدا کند باید یک نظریه نوآورانه داشته باشد. هیئت در صورت قابلیت نظریه را به زبان‌های دیگر ترجمه و به معرفی نظریه در خارج از کشور می‌پردازد و همین طور ۲۰ تا ۲۱ مقوله مشخص در غالب حمایت‌ها مشخص شده است و ۱۹ حمایت جدید دیگر مشخص شده که تصویب می‌شود. * بعد از تشکیل هیئت حمایت از کرسی‌های نظریه‌پردازی تاکنون حداقل سالی یک نظریه ارائه شده است آیا ارائه چنین آماری نتیجه ضعیف عملکرد هیئت است یا مشکل به ضعف تولید علوم در کشور باز می‌گردد؟ ـ سؤال خوبی پرسید و قصد ما نیز اینست که پرسش‌های چالشی اینچنینی پاسخ دهیم. متاسفانه در خیلی از موارد جمله تولید علم با جامعه علمی کشور تعارف صورت می‌گیرد.

یکی از مزایای کار‌های ما اینست که توان علمی کشور با اقدامات ما سنجیده می‌شود و بسیاری از متخصصان علت اینکه به ما رجوع نمی‌کنند؛ اینست که توان علمی آنها مشخص شود. عده‌ا‌ی هئیت حمایت از کرسی‌های نظریه‌پردازی را به سیاسی‌کاری متهم می‌کنند این درحالی است که هئیت حمایت از کرسی‌های نظریه‌پردازی حاضر است در سطح بین‌المللی نظریه فرد را در بوته نقد و داوری گذاشته و خود فرد نیز در تعیین داور و ناقد به تفاهم برسد. اما اینکه چرا میزان تولید علمی در حوزه علوم انسانی در کشور کم است و همه آنچیزی که هم ادعا می‌شود در داوری علمی پذیرفته نمی‌شود باید در جای خود بررسی شود. مدعیان نظریه‌پردازی باید آماده طرح نظریه در مجامع علمی باشند و مشکل اصلی تولید کم علمی در حوزه علوم انسانی فقط مختص ایران نیست بلکه غالب کشور‌های کمتر توسعه یافته از این مشکل رنج می‌برند و عامل اصلی آن اینست که اصلاً دانش موجود به کار نمی‌رود. نظریه بنا بر تعاریف، مجموعه‌ای از گزاره‌هاست که به تدوین روابط بین پدیدار‌ها می‌پردازد و بر اساس مشکلی که در یک جایی شکل گرفته است و تا جایی مشکل شناسایی نشود نظریه شکل نمی‌گیرد و به صورت روشمند است و در مرز بین دانش و مجهول قرار دارد و فرد مسلح به دانش و نظریه موجود وقتی با پدیده‌ای مواجه شده که قادر به پاسخ‌گویی نسبت به آن مسئله نیست با روش هدفمند سعی در فهم و برطرف کردن آن مسئله دارد.

"امتیاز ۵۰ تا ۷۰ متوسط محسوب می‌شود ۷۰ تا ۸۰ خوب و ۸۰ تا ۹۰ خیلی خوب و ۹۰ تا ۱۰۰ عالی محسوب می‌شود"کسانی قادر به نگاه کردن به مسئله‌ها هستند که به آن دانش مسلح هستند. به طور مثال آماری در رابطه با وزارت صنایع وجود دارد که تنها 2,5 درصد از کارکنان وزارت صنایع متخصص هستند و این 2,5 درصد نیز با توجه به این مسائلی که در زمینه آموزش وجود دارد باید دید چه قدر قادر به شناخت مسئله هستند. * هئیت حمایت از کرسی‌های نظریه‌پردازی مشکل اصلی را چرخه تولید علم در کشور می‌داند. حال در زمینه تولید علم که از مجرای دانشگا‌ها صورت می‌گیرد، چه برنامه‌ای دارید؟ ـ هئیت حمایت از کرسی‌های نظریه‌پردازی حامی تولیداتی است که در آن نظریه‌ای نو صورت گرفته است و بسیاری از کسانی طرح‌نامه داشتند و امتیازاتی به دست آوردند را ما شناسایی کردیم. مدام از طریق سایت و مجلات علمی و پژوهشی به شناسایی رزومه افراد پرداخته که چه کسی در کشور در حال ارائه نظریه نو در کشور است و هئیت به حمایت و شناسایی این افراد می‌پردازد.

هئیت حمایت از کرسی‌های نظریه‌پردازی تولید کننده نظریه‌ها نیست و این کار دانشگاه‌هاست و زمانی که هئیت حمایت از کرسی‌های نظریه‌پردازی پی به ضعف دانشگاه‌ها در تولید علم پی برد و دانشگا‌ها به مرز دانش نرسیدند هئیت طرحی را در چند سال گذشته ارائه داده است برای اینکه ضعف را پوشش دهد؛ طرح این بود که وزارت‌خانه‌ها مانند وزارت مسکن دارای فلان مقدار بودجه پژوهشی است اما این بودجه پژوهشی به وزارتخانه مذکور پرداخت نشود و به دفتر داده شود و وزارتخانه مسکن نیاز علمی را به دفتر منتقل کند و دفتر اساتید دانشگاهی و پژوهشگران را مشخص می‌کند و این مسئله را به پژوهشگران منتقل کند تا پژوهش‌ها انجام گرفته و در وزارتخانه انجام شود و در جاهایی که توجیه علمی نداشته باشد، بازخورد آن نیز مشخص شود و فردی که چنین پژوهش‌هایی را انجام می‌دهد در اولویت سازمان برای استخدام قرار گیرد و به این ترتیب نیروهای سازمان به تدریج جز نیروهای علم قرار گرفته و بتوانند مسئله‌شناسی را در سازمان تقویت کنند تا در بلند مدت به پژوهش‌های مبتنی بر نیازها دسترسی پیدا کنیم. شبیه این طرح در مجلس تصویب شد که بودجه پژوهشی کشور زیر مجموعه معاونت علمی ریاست جمهوری تمرکز پیدا کند و به دانشجویانی که در مقطع دکترای ادامه تحصیل می‌دهند؛ پژوهانه پرداخت شود و این روند دارای اشکالاتی است. برای اینکه بدون اینکه این سیکل نیاز‌سنجی طرح پژوهشی کامل شود به دانشجو مقطع دکتری ۵ میلیون تومان پول پرداخت می‌شود مرحله نیازسنجی و چرخه نخبگانی جزو حلقه مفقوده است که مانع از تحقق کامل روند درست پژوهشی در کشور می‌شود. هیئت حمایت از کرسی‌های نظریه‌پردازی چندان رویکرد آسیب‌شناسانه ندارد و در پی ارائه راهکار است بنابراین زمانی مشاهده می‌شود چرخه تولید علم دارای سامانه مناسبی نیست می‌‌توان ادعا کرد تولید علم در کشور وجود ندارد و تا حد زیادی هیئت با کمبود دریافت نظریه علمی مواجه است و ۱۵ نظریه تاکنون توسط دفتر معرفی شده است. گاهی ممکن است برخی به همین تعداد نیز خرده گرفته این ذهنیت پیش آمده که ما کم‌کاری کردیم بنابراین هیئت گاهی اوقات ناچار می‌شود نظریه‌ای را که اشکالاتی نیز بر آن وارد است به عنوان نظریه بپذیرد و ارائه دهد تا توان علمی کشور مشخص شود و افکار عمومی مردم مشاهده کنند که هیئت بهترین افراد را در کرسی‌ها گذاشته و بهترین ساز و کار را تعریف کرده که نظریه‌ها نقد و ارزیابی شود و نخبگان بزرگان عرصه علمی کشور جمع شدند و ماحصل این شده است و هیئت از نقدهای که نسبت به کرسی‌های حمایت‌ از نظریه‌پردازی وجود دارد حمایت می‌کند و امتیاز می‌دهد.

"از جمله اینکه فردی از دانشیاری به استادی ارتقا پیدا کند باید یک نظریه نوآورانه داشته باشد"* موازی‌کاری‌های درباره نظریه‌پردازی در کشور وجود دارد و به نظر می‌رسد یک نهاد مسئول مشخص در کشور وجود ندارد. ـ موازی‌کاری برای هئیت کرسی‌های نظریه‌پردازی اهمیت چندانی ندارد برای اینکه هیئت در پی آن نیست که با لابی و فشار همه قدرت را به صورت اقتدارگرایانه به دست آورد بلکه با برنامه‌ریزی و اقدامات کوچک ولی تاثیرگذار قدرت را به تدریج به دست می‌آورد و در نهایت همه هیئت حمایت از کرسی نظریه‌پردازی را در آینده مسئول این امر می‌پذیرند البته شورای عالی انقلاب فرهنگی فقط هیئت حمایت از کرسی‌های نظریه‌پردازی را مسئول ارائه نظریه می‌داند بنابراین نهاد‌های دیگر برخی خلأ‌های هیئت را می‌پوشانند. اما در چارچوب رسمی این هیئت است که از امتیاز شورای عالی انقلاب برای حمایت از پژوهشگران برخوردار است. انتهای پیام/ک