تلاش برای حضور نظامی دائمی در آسیای میانه و قفقاز

* ترسیم فضای کنونی: ----------------------- در هفته های اخیر، اخبار و گزارش های گوناگونی از تدارکات وسیع آمریکا برای گسترش حوزه نفوذ در منطقه آسیای میانه و قفقاز منتشر شده و بسیاری از تحلیل گران نسبت به طرح های بعضا نظامی کاخ سفید برای حضور دائمی و در نتیجه بی ثباتی بیشتر در این منطقه هشدار داده اند. دیدارهای اخیر 'توماس داوتون' مشاور ارشد وزیر امور خارجه و 'لیندسی گراهام' عضو سنای آمریکا از ازبکستان و دیدار با 'اسلام کریم اف' رئیس جمهوری این کشور، کمک های هفت میلیون دلاری آمریکا به بهانه تقویت امنیت مرزی و بهبود سیستم قضایی تاجیکستان و تلاش های 'صدای آمریکا' برای تاسیس شبکه تلویزیونی به زبان گرجی در منقطه قفقاز از جمله واقعیت های خبری هستند که بخشی از برنامه های گسترده آمریکا برای بسط حوزه نفوذ در منطقه آسیای میانه و قفقاز را ترسیم می کنند. البته این رویدادهای مهم در پیوند با موضوع امضای توافقنامه آمریکا و قرقیزستان در خصوص پایگاه هوایی ماناس در تیرماه و همچنین تصویب پیش نویس لایحه تاسیس دفتر سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) در قرقیزستان و افزایش همکاری های متقابل ازبکستان و ناتو در اردیبهشت ماه گذشته در مسیری کاملا معنادار، این نگره تحلیلی را تایید می کنند. در این میان، چند ماهی است که پایتخت های کشورهای کوچک اما مهم منطقه آسیای میانه و قفقاز به عنوان کانون دیدارها و رایزنی های دیپلماتیک و بیشتر امنیتی مقام های آمریکایی و ناتو انتخاب شده و تقریبا هفته ای نیست که یک مقام دولتی، نظامی یا پارلمانی این کشور به این منطقه سفر نکنند. محور اصلی بیشتر این دیدارها افزایش همکاری های سیاسی و امنیتی کشورهای حوزه آسیای میانه و قفقاز با ایالات متحده آمریکا است که نمود اصلی آن را می توان در برخی توافق های سیاسی و نظامی با کشورهای این منطقه از جمله تاجیکستان، قرقیزستان و ازبکستان مشاهده کرد.

"اخیراً برخی رسانه‌های منطقه با استناد به منابع خبری خود، خبرهایی درباره تصمیم ترکمنستان مبنی بر خرید ۲ فروند قایق گشتی کلاس 'Point Jackson' از آمریکا را منتشر کرده‌ا‌ند"دامنه وسیع این توافق ها از فروش تسلیحات نظامی آمریکایی تا پاره توافق های سیاسی و نظامی همچون راه اندازی مقر ناتو در قرقیزستان و واگذاری پایگاه هوایی ماناس از سوی این کشور به نیروهای آمریکایی و ناتو را شامل می شود. 'ماناس'، پایگاه هوایی مهم آمریکا در آسیای مرکزی است که از سال ۲۰۰۱ فعال بوده است. این پایگاه بهترین مسیر دسترسی نیروهای آمریکایی و ناتو به افغانستان به شمار می‌رود. اخیراً برخی رسانه‌های منطقه با استناد به منابع خبری خود، خبرهایی درباره تصمیم ترکمنستان مبنی بر خرید ۲ فروند قایق گشتی کلاس 'Point Jackson' از آمریکا را منتشر کرده‌ا‌ند. افزون بر این، آمریکا در قالب برگزاری رزمایش های مشترک نظامی با کشورهای منطقه از جمله جمهوری آذربایجان نیز به برنامه ریزی های گسترده ای برای حضوری گسترده و طولانی مدت در منطقه دست زده است.

* تحلیل و ارزیابی: ------------------- به باور تحلیل گران و ناظران آگاه، همزمان با برخی زمزمه‌ها درباره خروج آمریکا از صحنه بحران زده افغانستان، گمانه‌ ‌های فراوانی در رابطه طرح های واشنگتن برای استفاده از ظرفیت بالقوه و بالفعل حوزه آسیای میانه و قفقاز به عنوان حوزه های جدید استقرار نیروهای نظامی خارج شده این کشور از افغانستان مطرح شده است. آمریکایی ها برای اجرای این راهبرد، همزمان با بزرگنمایی تهدیدات طالبان، خطرات ناشی از خروج نیروهای نظامی خود از افغانستان را در محیط امنیتی پیرامون این کشور برجسته کرده و آن را زمینه ای مهم در ایجاد بی ثباتی و آشوب برای کشورهای عمدتا ضعیف و آسیب پذیر حوزه آسیای میانه و قفقاز تداعی و القاء کرده اند. در این میان، آمریکا در چارچوب راهبرد مورد نظر بر آن است تا زیر پوشش برنامه ‌هایی چون مبارزه با تروریسم و افراط‌ گرایی به بسط حضور خود در آسیای مرکزی و قفقاز اقدام کرده و در این راستا پایگاه ‌های نظامی متعددی را در این منطقه مستقر سازد. بر اساس برنامه‌های اعلام شده توسط مقامات نظامی غربی، قرار است تا سال ۲۰۱۴ نظامیان خارجی قلمرو افغانستان را ترک کنند. پیش‌ بینی‌ها در مورد اوضاع افغانستان بعد از خروج نظامیان غربی مختلف است و نظر غالب آن است، که ناآرامی‌ها ادامه‌ و به کشورهای همسایه سرایت خواهند کرد.

"افزون بر این، آمریکا در قالب برگزاری رزمایش های مشترک نظامی با کشورهای منطقه از جمله جمهوری آذربایجان نیز به برنامه ریزی های گسترده ای برای حضوری گسترده و طولانی مدت در منطقه دست زده است"با این بهانه است که بسیاری از کارشناسان مسائل منطقه، خروج آمریکا از افغانستان را در اصل جابجایی نیروهای این کشور از افغانستان به آسیای مرکزی تعبیر و تفسیر می کنند؛ طرحی که نشانه ها و زمینه های مهم آن از چندی پیش آشکار شده است. در ماه اگوست سال ۲۰۱۰ برنامه‌های امریکا مبنی بر تأسیس پایگاه‌های نظامی در پنج کشور آسیای مرکزی افشا شد، نهاد مبارزه با مواد مخدر وابسته به فرماندهی مرکزی امریکا اعلام کرد، که برای تأسیس مرکز نظامی-آموزشی در مرکز استان اوش (قرقیزستان) و قرتاغ (تاجیکستان)، پایگاه چرخبال‌ها در حومة آلماتی (قزاقستان)، بازسازی و تجهیز گذرگاه‌های مرزی در ازبکستان، ترکمنستان و قرقیزستان ۴۰ میلیون دلار اختصاص داده است. البتّه به موازات این برنامه‌ها، امریکا کمک‌های مالی مختلفی در اختیار این کشورها قرار داده و می‌دهد، تا با هر راه ممکن آنها را به همکاری‌ها با خود متمایل و از این طریق از نفوذ رقبای خود، قبل از همه روسیه و چین بر این کشورها، بکاهد. در مجموع امریکا با خروج از افغانستان، موقع خود را در منطقة آسیای مرکزی توسعه خواهد بخشید، زیرا با همة کشورها برنامه‌های را در جهت مبارزه با تروریسم و افراط‌گرایی تهیه و تصویب کرده، موفق به تأسیس پایگاه‌ های نظامی خود نیز شده است. با این حال ، به نظر می رسد، این جابجایی نظامی از افغانستان و به تبع آن، گسترش حضور نظامی آمریکا در آسیای میانه و قفقاز به نتیجه ای غیر از بی ثباتی بیشتر و افزایش خشونت ها در این منطقه نخواهد انجامید؛ این، هشداری است که از سوی بسیاری از کارشناسان منطقه و غربی مطرح شده است.

در این ارتباط پژوهشگر مرکز مطالعات 'پولیت کانتاکت' روسیه معتقد است: ایجاد مراکز نظامی آمریکا در آسیای مرکزی با توجه به ارتباط گروه‌های تروریستی در افغانستان با نیروهای نظامی خارجی مستقر در این کشور، نگران کننده و عامل بی‌ثباتی بلند مدت در منطقه است. 'آندرانیک درنکیان' با اشاره به این که در آمریکا گروه‌هایی وجود دارند که به دنبال ایجاد مراکز جدید نظامی در آسیای مرکزی هستند، این موضوع را به دلیل ایجاد بی‌ثباتی بلندمدت در منطقه نگران کننده دانست. وی بر این عقیده است که برخی از کشورها برای تأمین منافع ژئوپلتیکی و ژئواقتصادی خود در ابتدا از احتمال بروز چالش‌ها و تهدیدهایی در منطقه سخن می‌گویند و سپس خودشان این چالش‌ها و تهدید‌ها را ایجاد کرده و اعلام می‌کنند که قصد داریم با حضور در منطقه از شما دفاع کنیم! تحقیق** ع.ع**1567 انتهای خبر / خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا) / کد خبر ۳۰۵۴۵۶۵۷